W 1910 r. wyraził słowa, które pozostają myślą przewodnią dla każdego polskiego działacza: „Sprawa narodu” - pisał w jednym ze swych listów (z 30 listopada do NN.) - „to praca ciągła, praca stała, wytrwałość, niezłomność, ofiarność nieprzerwana z pokolenia na pokolenie. Zaniechać jej nie wolno.” W pięć lat później, 22 maja 1915 r. zwracając się do Polonii amerykańskiej wyznał z pełną doniosłością „Myśl o Polsce wielkiej i silnej, wolnej i niepodległej była i jest treścią mojego istnienia, urzeczywistnienie jej było i jest jedynym celem mojego życia.” Wyrażał to duchowe „credo” patrioty w swych wystąpieniach niczym święte przyrzeczenie dane Narodowi i Ojczyźnie. Ale ten polski geniusz muzyki i patriota, w dużej mierze idealista, miał też umysł pragmatycznego stratega. W swym Liście do Edwarda Rotschilda z 2 marca 1915 r. zaznacza z pełnym przekonaniem, że Kraj nie może być wolnym nie będąc silnym. Siłę tę widział nie tylko w umacnianiu narodowej jedności ducha i czynu, ale też w sensie ścisłe praktycznym: w tworzeniu polskich sił zbrojnych do walki o odrodzenie i wolność Ojczyzny.

Już wcześniej, swą cześć dla chwalebnej przeszłości oręża polskiego wyraził przemawiając w 1910r. w Krakowie u stóp ufundowanego przez siebie Pomnika Grunwaldzkiego (z okazji 500-lecia bitwy), który - jak podkreślił - zrodziła wdzięczność dla przodków naszych, co w obronie dobrej, słusznej sprawy zwycięskiego dobyli oręża. Sam władał, jako jedyną bronią, argumentem słownej perswazji. Stąd polem jego działań były przede wszystkim trybuny i miejsca publiczne oraz środki masowego przekazu, nie licząc już licznych jego interwencji pisemnych i osobistych kontaktów z przywódcami środowisk politycznych. Wzbudzał zachwyt u słuchaczy swymi przekonywującymi słowami mówcy - poligloty. „To, co mówi porywa taką silą, jak jego gra mistrzowska pianisty” - wyraził się o przemówieniach, wygłaszanych wówczas przez Paderewskiego w Ameryce, Stanisław Osada, jeden z czołowych działaczy tamtejszej polonii, podzielając w tym względzie ogólną opinię słuchaczy.

Sprawa tworzenia polskich sił zbrojnych odrodziła się wraz z wybuchem I wojny światowej (1-go sierpnia 1914 r.). Jak ogół Polaków, Paderewski był przekonany, że rozpętana na skalę światową wojna unicestwi wrogie Narodowi Polskiemu monarchie zaborcze i przyniesie Ojczyźnie utęsknioną od przeszło stulecia wolność.

W latach 1915 - 1918 działa on w Stanach Zjednoczonych z ramienia Centralnego Komitetu Niesienia Pomocy dla Ofiar Wojny w Polsce (z główną siedziba w Szwajcarii, Vevey), a także, jako przedstawiciel Komitetu Narodowego (z siedzibą w Paryżu) i reprezentant Polonii amerykańskiej w kontaktach z rządem amerykańskim. Do Stanów Zjednoczonych przybył 17 kwietniu 1915 r. Witany w porcie nowojorskim przez przedstawicieli organizacji polonijnych rzuca wezwanie: „Musimy się zespolić, musimy zwyciężyć i wolność odzyskać.”

Pierwszym z jego wielkich wystąpień publicznych było przemówienie wygłoszone do Rodaków już 30 maja 1915 r. w Chicago u stop pomnika Kościuszki. Oto co powiedział m.in.: „Żaden z narodów świata tak obfitej z krwi swojej daniny nie złożył na ołtarzu wolności jak nasz Naród Polski. Walczyliśmy tylko zrzucając jarzma ucisku, zrywając niewoli kajdany za naszą i waszą wolność.” Powołując się w ten sposób na polskie tradycje wolnościowe, uczulał mówca opinię publiczną polonu amerykańskiej na obowiązek czynnego udziału w walce o niepodległość Ojczyzny w związku z rozpętaną wojną światową.

Wkrótce począł formułować program konkretnych środków działania, w miarę rozwoju sytuacji na scenie politycznej i wojennej. Ale publicznie głosił swe zamierzenia dopiero po pierwszym orędziu Prezydenta Wilsona z 22 stycznia 1917 r., mówiącym o wskrzeszeniu niepodległej Polski. W dniu 4 kwietnia 1917 r. (na dwa dni przez oficjalnym przystąpieniem Stanów Zjednoczonych do wojny) w Pittsburgu przedstawił na Sejmie Związku Sokolstwa Polskiego w Ameryce sprawę udziału zbrojnego Polonu amerykańskiej w wojnie przeciwko państwom centralnym. Wyraził ubolewanie, że wszystkie trzy mocarstwa zaborcze powołały do broni, pod swymi sztandarami, ok. 3 milionów żołnierzy krwi i mowy polskiej, zmuszonych tym samym do haniebnych walk bratobójczych w interesie wrogów narodu, i że poza małą kilkutysięczną zaledwie garstką ochotników we Francji, jedynie tyko Legiony (Piłsudskiego) walczyły pod chorągwią polską. Każdy przyznać musi, że stanęły one do walki w imię najświętszych polskich ideałów, że walczyły bohatersko, że tradycje i sławę polskiego oręża utrzymały na szczytnych wyżynach, że były śmiałym, silnym, podniosłym narodowym czynem. Przykład Legionów (rozwiązanych przez państwa centralne w 1916 r. za odmowę złożenia przez żołnierzy polskich przysięgi wierności wobec obydwu Cesarzy) zacytował Paderewski pod adresem polskiej młodzieży, która w razie mobilizacji wcielona zostałaby do armii amerykańskiej. „Cały ten zastęp - mówił dalej - podzielony na małe oddziały, rozproszony po rozmaitych pułkach i dywizjach zginie nie­spostrzeżenie w olbrzymim amerykańskim morzu.” W związku z tym, mówca proponuje, aby Związek Sokoli stanowiący zalążek armii polskiej wystąpił do Prezydenta Stanów Zjednoczonych o zezwolenie na wystawienie dla Ameryki stutysięcznej armii, która by nosiła nazwę „Kościuszko's Army”.

Sprawa została bez biegu. Jednak Paderewski nie ustępuje. I niebawem po przystąpieniu Stanów Zjednoczonych do wojny po stronie państw sprzymierzonych (6 kwietnia), wychodząc ze swego utwierdzonego założenia, że Naród Polski dla potwierdzenia swego prawa do niepodległości musi dysponować swą siłą zbrojną, kieruje w maju 1917 r. do Władz amerykańskich Memoriał o konieczności utworzenia Armii Polski j w Ameryce do walk po stronie Aliantów.

Pisze w nim m.in. to:

Wielka Brytania jest gotowa zaoferować dla celów szkoleniowych Polskiej Armii swoje obozy wojskowe i szkoły obecnie stające puste w Kanadzie. (...) Żyje w Stanach Zjednoczonych ponad 120 tysięcy młodych Polaków w wieku pobo­rowym, którzy nie będąc obywatelami amerykańskimi nie podlegają obowiązkowi służby wojskowej. Byliby oni wdzięczni za danie im możliwości przystąpienia do polskiej armii, która byłaby pod kierownictwem Władz amerykańskich. Byliby oni częścią armii amerykańskiej, z amerykańską flagą dla ogółu i z polskim sztandarem dla regimentów, celem pokazania narodowości walczących żołnierzy w oczach nieprzyjaciela.

Ale Władze amerykańskie znalazły inne rozwiązanie problemu biorąc pod uwagę fakt, że 4 czerwca 1917 r. Prezydent Republiki francuskiej Poincaré wydał dekret o utworzeniu we Francji niezależnej armii polskiej pod polskim sztandarem. W następstwie czego, Rząd amerykański wyraził zgodę na rekrutowanie na terenie Stanów Zjednoczonych do szeregów tej armii młodych ochotników polskich nie podlegających obowiązkowi służby w wojsku amerykańskim.

Nawiązując do tej decyzji, Paderewski skierował 18 października 1917 r. do Roberta Lausing'a, sekretarza Stanu pismo, w którym czytamy te słowa:

Rząd francuski podjął kroki dla zorganizowania armii polskiej przez francuskie władze wojskowe i z własnych funduszów (...). Mam zatem honor zwrócić się do Rządu Stanów Zjednoczonych, aby raczył przyłączyć się do decyzji rządów Francji, Wielkiej Brytanii i Włoch uznając utworzoną we Francji Armię Polską za organizację niezależną, sprzymierzoną i współwalczącą. Toteż na plenarnym posiedzeniu Wydziału Narodowego polonu amerykańskiej otwarcie wypowiada się na rzecz sformowania niezależnej armii polskiej przy boku Stanów Zjednoczonych i Aliantów. Tworzymy tą armię - powiedział - nie tylko, by wykazać żywotność naszego Narodu, ale także by dopomóc w zgnieceniu odwiecznego wroga i w ten sposób utorować drogę do Wolnej, Zjednoczonej i Niepodległej Polski.

W październiku tegoż samego roku, w Schenectady, przemawiając na XXXV-tym Sejmie Polskiego Zjednoczenia Rzymsko-Katolickiego powiedział dobitnie: „Armia polska powstać musi i to liczna, silna, godna amerykańskich Polaków, (...) jest ona koniecznością dziejowa dla zbawienia Polski.” Problem intensywnego rekrutowania stał się koniecznością chwili. Toteż tego samego miesiąca w odezwie Wydziału Narodowego Polskiego Komitetu Ratunkowego (dla Polski), podpisanego (i wspólnie redagowanego) przez Paderewskiego, jako Prezesa honorowego, znajdujemy te słowa wezwania:

Otrzymawszy wielce życzliwe oświadczenie Rządu Stanów Zjednoczonych, że żadnej nie będzie czynić przeszkody w przystępowaniu do armii polskiej (tworzonej we Francji) wszystkich tych, którzy nie podlegają obowiązkowi tutejszej służby wojskowej, z głębi serc naszych wołamy: Do szeregów! Do broni! Do walki!

Ale jako muzyk, wykorzystał Paderewski również swój talent kompozytorski. W połowie 1917 r., widząc potrzebę wzmocnienia akcji rekrutacyjnej, napisał tekst z muzyką na chór męski Hymnu bojowego poświęconego Armii Polskiej (we Francji) Hej, Orle Biały.

Oto fragment tej pieśni:

Hej na bój, na bój! Gdzie wolności zorza!
Hej na bój, na bój / Za Polski brzeg morza!(...)
Za ziemię całą, tą rodzoną naszą.
Za wolność wszystkich, za naszą i waszą.

Paderewski zabiega teraz, aby zapewnić możliwie najliczniejsze szeregi tej armii. Tak więc 3 marca 1918 r. zabiera w tym sensie głos na zebraniu Amerykańskiej Narodowej Ligii Bezpieczeństwa, podkreślając, że należałoby, w miarę możności, uniknąć werbowania młodych Polaków żyjących w Ameryce do amerykańskiego wojska. Winni oni podlegać rekrutacji do Armii Polskiej utworzonej we Francji.

Nie zapominał jednak o tych, co już byli w szeregach amerykańskich. W czerwcu 1918 r. zwraca się do nich:

W imieniu Armii Polskiej, której szeregi pod Białym Orłem na polach Francji przeciwko wrogowi naszemu odwiecznemu niebawem walczyć będą. I dalej podkreśla, że: W szeregach wojsk Austrii i Niemiec, pod ich drapieżnymi orłami (...) znajdują się nieszczęśliwi bracia nasi - Polacy. Otóż dla uniknięcia bratobójczej walki, dla oszczędzania bratniej krwi rozlewu pragnąłem gorąco widzieć was wszystkich zjednoczonych pod znakiem Orla Białego. Sądziłem i sądzę, uważałem i wierzę, że w ten sposób można ocalić wiele istnień polskich, zachęcić naszych braci do poddawania się, szerzyć popłoch w niemieckich szeregach i najskuteczniej przyczynić się do ich pogromu. Dziś, gdy już jesteście pod gwiaździstym sztandarem, stójcie przy nim, póki wam każą. (...) Idźcie na bój z wiarą w dobrą sprawę, z wiarą w zwycięstwo, z przyświadczeniem, że musicie walczyć dla chwały Stanów Zjednoczonych i za wolność Polski zarazem.

W tym samym miesiącu przemawia do młodych Polaków zwerbowanych ochotniczo do szeregów Armii Polskiej utworzonej we Francji. Przemawia na terenie polskiego obozu szkoleniowego w kanadyjskiej miejscowości Niagara-on-the Lake.

Oto fragment jego przemówienia:

Wy, którzy tu jesteście, ci, którzy tam na polach Francji pod Orłem Białym się biją, to kwiat wychodźstwa, to kwiat Polski całej. Niesiecie Ojczyźnie w ofierze wszystko, co macie najszlachetniejsze - zapał, odwagę i miłość; wszystko, co macie najpiękniejszego - młodość; wszystko, co macie najdroższego - życie. Toteż Naród nigdy wam tego nie zapomni.

I dla dodania otuchy zebranym wokoło rekrutom polskim, przypomina, że - „jak to już w styczniu Prezydent Wilson oświadczył, - tak i teraz również sprzymierzone rządy Francji, Wielkiej Brytanii i Włoch obwieściły światu, że jednym z głównych celów tej wojny jest odbudowanie Polski zjednoczonej, Polski całej aż do morza.” Stwierdza jednak, że liczba polskich ochotników w Ameryce do Armii Polskiej we Francji jest niewystarczająca z uwagi na potrzebę wyzwolenia Kraju ojczystego. Podnosi tą kwestię 12-go czerwca 1918 r. przemawiając na zebraniu Izby Handlowej w Rochester. „Istniejąca jedna dywizja polskich żołnierzy - mówi - jest już czymś, ale to nie wystarczy. (...) Utworzenie armii polskiej liczącej co najmniej 100 tys. żołnierza jest absolutnie konieczne ze względów strategicznych i politycznych. Wszyscy polscy wolontariusze winni być do niej werbowani.” I proponuje, aby Izba Handlowa zwróciła się do Rządu amerykańskiego zalecając zorganizowanie wielolicznej polskiej armii w Stanach Zjednoczonych.

Dnia 26 sierpnia 1918, w Detroit przemawia na obradach Sejmu Polskiego w Ameryce. Ponownie podkreśla, że Polacy mieszkający w Stanach Zjednoczonych, którzy przyznają się do swego polskiego pochodzenia, winni mieć prawo swobodnego wyboru, by walczyć i ginąć pod polskimi, własnymi sztandarami w szeregach polskiej, własnej armii utworzonej we Francji, uznanej przez wszystkie państwa sprzymierzone. Wspomniał przy tym o nieudanych swych staraniach u Rządu amerykańskiego, aby uzyskać jego poparcie polityczne i finansowe na utworzenie w Rosji potężnej armii polskiej mającej liczyć 700 tys. żołnierzy pod dowództwem 22 tys. polskich oficerów. I znów powtarza, że „samoistna stutysięczna armia polska na zachodnim, froncie oddałaby Aliantom i Ameryce, Polsce i sprawie całej ogromne usługi. Rozrzucone po różnych pułkach i dywizjonach (amerykańskich) te 100 tys. znikną bez śladu (dla sprawy polskiej). I dorzuca, że tym, co za wolność Polski walczą,,(...) cierpią i krew przelewają, nie tylko należy się nasza cześć i wdzięczność. Im się należy nasza troska i stała opieka.” Toteż, jak zaznaczył, powstał w Ameryce, z jego inicjatywy i pod kierownictwem małżonki Heleny, Polski Biały Krzyż stanowiący organ służby sanitarnej dla armii polskiej we Francji, „powstał on - jak się wraził mówca - na tle Orła Białego, jako hasło dla ofiarnego czynu, jako godło miłosiernych wysiłków wychodźstwa na rzecz rannych rycerzy polskich.”

Jednak pomimo dwuletnich, pracowitych starań podejmowanych przez Paderewskiego u Rządu Stanów Zjednoczonych, instytucji amerykańsko-polonijnych i społeczeństwa, walczyło w szeregach Armii Polskiej utworzonej we Francji niespełna 20 tys. młodych polskich ochotników z Ameryki. Oddziały te stanowiły część integralną Armii Polskiej, która pod dowództwem gen. Józefa Hallera, przeszła w 1919 r. z Francji do odrodzonej Ojczyzny. W rok później, Paderewski, jako przedstawiciel pełnomocny Rzeczypospolitej przy Lidze Narodów w Genewie, przemówił na Zgromadzeniu Generalnym Ligii w dniu 4-go grudnia 1920 r. w nawiązaniu do zakończonego już wówczas polsko-sowieckiego zbrojnego konfliktu. Kończąc swe przemówienie powiedział: „My pragniemy pokoju. Jeśli jednak nieszczęście wojny by nadeszło, Polska wypełni swą powinność do końca i w całej pełni broniąc swej niepodległości.”

Wraz z rozpętaną zawieruchą II wojny światowej, 1-go września 1939 r., sprawa podjęcia zbrojnej walki o wolność Polski odżyła na nowo w publicznych wystąpieniach Paderewskiego. Wybuch wojny zastał go w jego szwajcarskiej rezydencji Riond-Bosson k. Morges. Stąd, niezwłocznie zaprotestował w swym Apelu do narodów cywilizowanych przeciwko zbrojnej agresji na Rzeczpospolitą. „Niszczące siły bolszewizmu - powiedział - połączyły się z siłami hitlerowskimi atakując tyły Armii Polskiej. Pomimo tego Armia Polska wypełnia swój obowiązek stawiając opór aż do granic wytrzymałości ludzkiej. (...) Polska będzie kontynuować walkę zaciekłą przeciwko najeźdźcy pokazując nieprzyjaciołom, że są oni w kraju podbitym, ale niepokonanym. Polska udowodni swą wolę jednomyślną i niewzruszoną, aby prowadzić walkę aż do ostatecznego zwycięstwa. Nie przyjdzie ono łatwo, ale będzie ono naszym.”

Tym razem nie chodziło o tworzenie poza Krajem polskich sił zbrojnych, jak w okresie poprzednim, ale w pierwszym rzędzie o podtrzymanie ducha bojowych akcji u polskich żołnierzy walczących z nieprzyjacielem za wolność Narodu i Ojczyzny. Ten leitmotiv wyraża się w dalszych, kolejnych wystąpieniach publicznych Paderewskiego.

Obrany Prezydentem Rady Narodowej powołanej do życia we Francji przez rząd emigracyjny, wygłasza Paderewski 23 stycznia 1940 r. przemówienie na inauguracyjnym jej posiedzeniu w siedzibie Ambasady Rzeczpospolitej w Paryżu. Podkreślił, że głos zabiera najwyższe dobro Rzeczypospolitej mając na względzie. „Tragiczna chwila, jaką Polska przeżywa - mówił - stawia przed nami jeden jedyny cel wszystkich naszych wysiłków - ostateczne zwycięstwo i uwolnienie Kraju od wrogów” Do walczących i cierpiących w Kraju rodaków, skierował te słowa pełne uczucia boleści i otuchy zarazem: „Do Was się zwracam bracia nasi ukochani poprzez linie okopów, poprzez kraj naszych wrogów, do Was podąża mój głos niosąc Wam niezbędną wiarę w nasze siły, wiarę w niewzruszalność naszych świętych praw do naszej ziemi, wiarę w ostateczne zwycięstwo.” W kilka dni później (31 stycznia) wraca do Szwajcarii, żegnany z honorami na dworcu paryskim przez grupę oficerów Armii Polskiej we Francji.

Gdy Francja uległa siłom najeźdźcy (18 czerwca 1940) r., polska 2. Dywizja Strzelców Pieszych, walcząca przy boku armii francuskiej, w sile kilkunastu tysięcy przedostaje się do Szwajcarii i tu zostaje internowana na czas wojny. Paderewski zwraca się niezwłocznie pismem z 22 czerwca 1940 r. do gen. Henri Guisan’a, Naczelnego dowódcy szwajcarskich sił zbrojnych, wnosząc o otoczenie polskich żołnierzy internowanych życzliwą opieką, a jednocześnie zapewnienie utrzymania w obopólnym interesie nienaruszalności ducha i koniecznej dyscypliny. Oto, co pisze m.in: „Działając w porozumieniu z gen. Prugar-Ketlingiem, dowódcą 2. Dywizji polskiej (Strzelców Pieszych) i polskim charge d'affaires ministrem Ładosiem, pozwalam sobie niniejszym przedstawić kilka propozycji dla zapewnienia naszym oddziałom internowanym w Szwajcarii warunków, które pozwolą uniknąć, w miarę możliwości, przykrych sytuacji i ułatwiłyby zadanie właściwych władz.” Proponuje zatem, ażeby w obozach internowanych szeregowi żołnierze nie byli odłączani od ich wojskowych przełożonych, którzy - jak pisze - „nie tyko są dowodzącymi, nakładającymi reguły ścisłej dyscypliny. ale ponadto, poza stosunkiem służbowym, okazują się przyjaciółmi i doradcami podległych im żołnierzy.” Dalej proponuje, aby dla zachowania nienaruszalnej moralności wśród polskich żołnierzy zapewnić im odnośne zatrudnienie i podkreśla przy tym, że Szwajcaria na skutek mobilizacji ma potrzebę sił roboczych. Zwraca ponadto w swym piśmie uwagę, że byłoby korzystnym, dla ułatwienia zaadoptowania się żołnierzy polskich do zaistniałych warunków, internowanie ich w obozach na terenie Szwajcarii romańskiej ze względu na ich znajomość języka francuskiego. Niezwłocznie, pismem datowanym z 23 czerwca, gen. Guisan daje Paderewskiemu odpowiedź, pełną kurtuazji i zrozumienia. Zapewnia uwzględnienie dwóch pierwszych propozycji i przyjmuje trzecią z pewnym zastrzeżeniem (w zależności od istniejącej w Szwajcarii romańskiej sytuacji na rynku pracy). Po raz wtóry zwraca się Paderewski do gen. Guisan’a pismem z dn. 1 lipca podnosząc sprawę odmowy przyjmowania przez szwajcarską straż pograniczną polskich żołnierzy (rozbitków z 1. Dywizji Grenadierów), którzy nieco później po kapitulacji Francji przedostawali się do Szwajcarii potajemnie, w ubraniach cywilnych, bez broni. Odsyłani przez szwajcarską straż byli oni aresztowani przez straż okupanta niemieckiego i po krótkim dochodzeniu rozstrzeliwani, jak pisze Paderewski.

Pismem z 6 lipca, gen. Guisan zapewnia Paderewskiego, że nic mu nie jest wiadomym w tej sprawie, i że podejmie właściwe kroki, aby fakty takie -o ile mają miejsce - więcej się nie powtórzyły względem polskich żołnierzy („oficerów”), którzy stawiliby się na granicy szwajcarskiej w swych „mundurach wojskowych”. Ogółem w latach od 1940 do 1945, było internowanych w Szwajcarii (zwłaszcza niemieckojęzycznej) ok. 15 tys. polskich żołnierzy.

Dnia 8 lipca 1940 r. kieruje Paderewski, ze swej rezydencji Riond-Bosson k. Morges, odezwę do integrowanych żołnierzy 2. Dywizji Strzelców Pieszych.

Spełniliście - pisze - obowiązek obrony honoru polskiego żołnierza, walcząc do ostatniej chwili na ziemi francuskiej o wolność świata i naszą Ojczyznę. Nie ugięliście się przed wrogiem, stawiliście mu czoło po bohatersku, zadając mu ciężkie straty i utrzymując swe pozycje. Odeszliście z placu boju niezwyciężeni, z pełnym uzbrojeniem, karnie i w ordynku. Nie było waszą winą, żeście odejść musieli. (...) Naczelne dowództwo sprzymierzonej armii (francuskiej,) uznawszy, że dalej walki prowadzić nie może postanowiło złożyć broń. I zapewnia dla dodania im otuchy, że Pan Prezydent Rzeczypospolitej, Wasz Wódz Naczelny i Rząd polski, a z nimi cały Naród wierzą głęboko w nasze zwycięstwo nad wrogiem. (...) Polska nieśmiertelna nie zginęła i nie zginie. (...) Życzę, by hart ducha i miłość Ojczyzny, które dały Wam możność okrycia chwałą polskiego oręża na placu boju, pozwoliły Wam przetrwać ten okres ciężkiej próby.

W połowie września tego samego roku opuszcza Szwajcarię i - na propozycję Rządu polskiego w Londynie - udaje się do Stanów Zjednoczonych, by działać na rzecz uciemiężonej Ojczyzny. Przybył tam 6 listopada. Dnia 22 czerwca 1941 roku, w Oak-Ridge wygłasza przemówienie do b. żołnierzy-weteranów rekrutowanych w okresie I wojny światowej w Ameryce do Armii Polskiej utworzonej we Francji. Powiedział m.in. te wielce znamienne słowa: „To nie jest zwykła wojna. Dziś chodzi o przyszłość całego świata, o waszą i naszą wolność.” I dalej ciągnął z proroczym wprost natchnieniem: „Zwycięzcami będziemy w tej walce nam narzuconej. Zwycięstwo w tej wojnie odniesione zostanie przez siły ducha oparte na wierze w Boga i przywiązaniu do wolności i do ziemi naszych przodków”.

To były jego ostatnie słowa mówcy. W tydzień później przestało bić serce tego Wielkiego Polskiego Patrioty i Przyjaciela Ludzkości.

Niczym duchowy testament czytamy tekst Paderewskiego w opublikowanym w Nowym Jorku albumie Wojska Polskiego Za naszą i waszą wolność z czerwca 1941 r. Oto wyjątek tego tekstu wyrażający pragnienie pełne uczuć patriotycznych i humanitarnych:

By Polska jutra stała się nie tylko wielką i silną, ale także troskliwą, dobrą i szlachetną Matką wolnych i równych obywateli, (...) by przyszły ład, jaki zapanuje na świecie opierał się nie na gwałcie i przemocy, lecz na zasadach nauki Chrystusa, na sprawiedliwości i na zgodnym współżyciu wielkiej rodziny wolnych narodów.

FOT. GŁÓWNA: Ignacy Jan Paderewski z żoną Heleną podczas wizyty w The Tadeusz Kosciuszko Polish Army Training Camp, obozie szkoleniowym dla polskich ochotników do Armiii gen. J. Hallera, w Niagara-on-the-Lake w Kanadzie - portret zbiorowy gości, gospodarzy obozu i ochotników;

Źródło / właściciel: → Muzeum Narodowe w Warszawie (domena publiczna)