16

Organizatorzy i temat obrad

Sesja została zorganizowana przez Instytut Polski i Muzeum gen. Sikorskiego wspólnie z Muzeum Księży Marianów. Węzłowym tematem obrad w części organizacyjnej XVI Sesji Stałej Konferencji była kwestia przyszłości dorobku kultury polskiej na Zachodzie w obliczu zmienionej sytuacji politycznej w kraju.

Temat ten narodził się na tle pojawiających się na łamach prasy krajowej wypowiedzi głoszących, że w ślad za odzyskaniem niepodległości powinna nastąpić „repatriacja” wielu zbiorów muzealnych, archiwalnych i bibliotecznych powstałych w wyniku działalności środowisk emigracyjnych lub znajdujących się pod ich opieką. Zdarzało się też, że przyjeżdżający na Zachód bardziej lub mniej miarodajni reprezentanci krajowych instytucji naukowych i urzędów głosili podobne poglądy, a — co więcej — niekiedy starali się też realizować je w praktyce.

"Wiadomości" londyńskie w Polsce

Właśnie w 1994 r., na podstawie decyzji Stefanii Kossowskiej, ostatniej redaktor naczelnej wydawanego w Londynie w latach 1946-1981 tygodnika literackiego "Wiadomości", i dzięki wsparciu finansowemu Fundacji Lanckorońskich, archiwum redakcyjne tego drugiego rangą, po paryskiej „Kulturze”, czasopisma literackiego polskiej emigracji zostało przewiezione do Archiwum Emigracji, zakładanego przy Bibliotece Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Mniej więcej w tym samym czasie, z woli właścicielki, zostały odebrane z Instytutu Polskiego i Muzeum gen. Sikorskiego w Londynie i przewiezione do kraju (w dużej części do Zamku Królewskiego w Warszawie i na Wawel) depozyty Fundacji Lanckorońskich (m.in. obrazy Michałowskiego i Bacciarellego, a także namiot turecki z XVII w.). Przemieszczenie odbyto się zgodnie z literą prawa, ale znacząca część środowiska emigracyjnego potraktowała przetransportowanie archiwum „Wiadomości” jako „prawie podstępne”, a decyzję ostatniej z Lanckorońskich jako dyskusyjną, uważając, że słuszniejsze byłoby pozostawienie tych unikatowych muzealiów w Wielkiej Brytanii, aby tam świadczyły o polskim wkładzie do kultury europejskiej.

Wobec tych wydarzeń w środowiskach instytucji zrzeszonych w Stałej Konferencji rodziły się obawy, aby tendencje do przekazywania do kraju kolekcji zgromadzonych przez dziesięciolecia, a niekiedy nawet stulecia, nie stały się regułą. Niepokojono się, że dobra przewiezione do kraju zginą wśród wielu podobnych lub powędrują do magazynów, a równocześnie dorobek kulturalny Polaków mieszkających za granicą ulegnie uszczupleniu, podobnie jak sita przyciągania znajdujących się tam niezależnych polskich placówek kulturalnych. Wielu uczestników dyskusji podkreślało przy tym rolę tych właśnie niezależnych placówek kultury i ich działalności, nie tylko na rzecz lokalnego środowiska polskiego, lecz także na rzecz promocji kultury polskiej w obcojęzycznym kraju zamieszkania.

Biuletyn MABPZ

Na tejże sesji powrócono do sprawy druku biuletynu instytucji członkowskich, wydania nowej, zaktualizowanej po dziesięciu latach, edycji folderu, a także, kontynuując temat aprobowanego na poprzedniej sesji w Rzymie, pomysłu opublikowania Słownika przyjaciół Polski, obejmującego życiorysy osób pochodzenia obcego, które swą działalnością polityczną, społeczną, ekonomiczną lub literacką przysłużyły się „sprawie polskiej”. Postanowiono zintensyfikować prace w taki sposób, aby na następną sesję przyjechać już z opracowanymi biogramami — co najmniej po kilka z każdego z siedmiu krajów, w których mieszkają redaktorzy tego Słownika.

KUL gospodarzem XVII sesji MABPZ

W toku obrad podjęto też decyzję o przyjęciu zaproszenia ze strony Biblioteki Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego i odbyciu kolejnej XVII Sesji w Lublinie, przy zachowaniu zasady, że odpowiedzialność za merytoryczny program sesji ponosić będzie jedna z instytucji członkowskich Stałej Konferencji, a mianowicie Biblioteka Polska w Londynie, prowadząca również sekretariat w okresie międzysesyjnym. W protokole XVI Sesji brak jakichkolwiek śladów zastrzeżeń czy głosów sprzeciwu wobec tej decyzji (podczas gdy jeszcze dwa lata wcześniej podobna propozycja została odrzucona zdecydowaną większością głosów), co niewątpliwie świadczy o skali dokonanej w tym okresie zmiany poglądów przedstawicieli instytucji emigracyjnych na temat oceny nowej sytuacji kształtującej się w III Rzeczypospolitej.