12

Dzięki staraniom kierującego Ośrodkiem Dokumentacji Pontyfikatu ks. prałata Michała Jagosza, uczestnicy sesji mogli w dniu 16 września uczestniczyć w Castel Gandolfo we mszy św., celebrowanej przez Ojca Świętego w Jego kaplicy prywatnej, a następnie w krótkim spotkaniu z Nim, w trakcie którego — po wypowiedzi Janusza Morkowskiego o historii zbiorów rapperswilskich — papież, odnosząc się do zbiorów gromadzonych przez instytucje członkowskie Stałej Konferencji powiedział m. in.:

„[...] w tych dokumentach żyje naród w swoich pokoleniach, w swoich doświadczeniach różnorodnych, bardzo często bolesnych. Ale ostatecznie zwycięskich, jak choćby i druga wojna światowa, która po pięćdziesięciu latach zakończyła się jednak zwycięstwem [...].

[...] To też o czymś świadczy, że ludzie nie mogą żyć bez tego, co było, bez historii, bez przeszłości. Taki jest człowiek. Bardzo jestem państwu wdzięczny[...].

[...] Szczęść Boże. Szczęść Boże dla waszych rodzin, dla waszych środowisk, dla waszych instytucji [...]“.

Pierwsze posiedzenie tej sesji różnico się od wszystkich dotychczasowych tym, że oprócz przedstawicieli instytucji członkowskich uczestniczyli w nim jako zaproszeni goście oficjalni przedstawiciele władz polskich, a wśród nich ambasadorowie RP: przy Stolicy Apostolskiej prof. Henryk Kupiszewski i przy Kwirynale Bolesław Michałek, a także radca ambasady Tadeusz Konopka. Po powitaniu gości gospodarz sesji, dyrektor Ośrodka Dokumentacji Pontyfikatu Jana Pawła II, ks. Michał Jagosz, wygłosił referat poświęcony zbliżającej się dwusetnej rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 maja.

Na kolejnym roboczym posiedzeniu, już w zwykłym roboczym gronie, rozpatrzono wstępnie wniosek o przystąpienie do Stałej Konferencji, złożony przez Archiwum, Bibliotekę i Muzeum Polonii w Orchard Lake (USA). Ze względu na istniejące wątpliwości, odłożono decyzję w tej sprawie do czasu uzyskania dodatkowych wyjaśnień.

Temat stosunków między instytucjami zrzeszonymi w Stałej Konferencji a instytucjami krajowymi powrócił na forum sesji w referacie dyskusyjnym Ryszarda Zakrzewskiego z Biblioteki Polskiej (POSK) pt. Instytucje zagraniczne a kraj, odczytanym pod nieobecność autora. Niestety, w archiwum brak tego referatu, a w protokole nie przytoczono choćby w skrócie głównych jego tez ani nie podano merytorycznej relacji z dyskusji, a jedynie mogące służyć jako pewien sygnał wyliczenie kilku praktycznych tematów poruszanych przez dyskutantów, jak np. rotacja wystaw między-muzealnych czy międzybibliotecznych, ograniczone możliwości finansowe zaopatrywania bibliotek w kraju w wydawnictwa zagraniczne, możliwość sprowadzania z kraju na Zachód wysokiej klasy specjalistów, w zamian za zapewnienie im utrzymania i możliwości pracy naukowej, stypendia na pracę w bibliotekach, archiwach i muzeach. Na tej podstawie można wnioskować, że chodziło głównie o rozwój współpracy instytucji emigracyjnych z krajem i o wykorzystywanie nowych możliwości powstałych po zmianach politycznych w kraju. Zapisaną w protokole konkluzją jest ogólnikowe stwierdzenie, że temat ten wymaga dalszej dyskusji z uwzględnieniem zmieniającej się nadal sytuacji politycznej.

Na ostatnim posiedzeniu sesji powróciła też sprawa zorganizowania, może w 1992 r., jednej z kolejnych sesji Stałej Konferencji w kraju. Rozważano przy tym możliwość odbycia tej sesji w różnych ośrodkach. Jak zapisano w protokole, jako najbardziej odpowiednie miejsce sesji wymieniono, z najróżniejszych względów, Instytut Polonijny Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.

Na tymże posiedzeniu dyrektor Muzeum Polskiego w Rapperswilu, Janusz Morkowski, w dłuższym wystąpieniu przedstawia własne przemyślenia na temat dalszego rozwoju działalności Stałej Konferencji, zwracając przy tym uwagę na potrzebę czynnego oddziaływania na otoczenie w krajach, w których działają polskie instytucje kulturalne. Tę myśl rozwijali też dyskutanci, postulując m. in. organizowanie sesji naukowych z udziałem naukowców z Polski, organizowanie wykładów w językach obcych, wykorzystywanie w tych przedsięwzięciach zbiorów zgromadzonych w instytucjach członkowskich itp.