Odczuwam wzruszenie myśląc o polskich emigrantach, którzy ratując honor i życie, opuścili Polskę i nad Sekwaną chcieli stworzyć schronienie dla pamiątek narodowych, dokumentów patriotycznych, cennych, bo bliskich ich sercu. To ci pierwsi, w większości bezimienni, którzy stworzyli zaczątek naszych zbiorów. Wiodła ich idea przetrwania Narodu i przetrwania polskości wśród członków emigracji i obowiązku przekazania tej idei następnym pokoleniom. Utworzona Biblioteka Polska przez Towarzystwo Historyczno--Literackie w 1838 roku miała być pomnikiem upadłego Państwa i schronem pamięci narodowej.

Jak sama jej nazwa wskazuje, Biblioteka służyć miała przede wszystkim do gromadzenia dokumentów i ksiąg. Nierozerwalnie z nimi związane są dzieła sztuki, szczególnie ryciny, rysunki i mapy. W ten spontaniczny sposób powstawała przez 177 lat kolekcja przypadkowych darów o różnej wartości artystycznej czy historycznej. Z wyjątkiem nielicznych, choć znaczących zakupów, wszystko co posiadamy zostało nam ofiarowane przez Rodaków lub francuskich czy innej narodowości polonofilów. Otrzymywaliśmy i duże kolekcje, ale i, bardzo często, pojedyncze egzemplarze. W ten sposób powstał _. zachowany do dziś, charakter polonistyczny naszej kolekcji. Charakter ten zaznaczył się jeszcze silniej po przejściu Biblioteki Polskiej w Paryżu pod opiekę Polskiej Akademii Umiejętności, kiedy w 1931 r. poważna część zbiorów artystycznych, zwłaszcza rycin, niezwiązanych ściśle z tematyką polską, została przekazana Uniwersytetowi Jagiellońskiemu w Krakowie. Dary dzieł sztuki ostatnich lat podtrzymują jak najbardziej tą specyfikę.

Dzięki pomocy dr Anny Czarnockiej, Konserwatora Kolekcji artystycznych Biblioteki Polskiej, mogłem ustalić listę osób, które wybitnie przyczyniły się do wzbogacenia naszych zbiorów malarstwa, rzeźb, rysunków, grafiki, plakatów, medalierstwa, numizmatyki i przedmiotów rzemiosła artystycznego. Jest to oczywiście lista niekompletna i która zapewne będzie kompletowana jeszcze latami. Dary anonimowe może odnajdą kiedyś nazwiska i imiona swoich ofiarodawców, a nowe dzieła sztuki, dzięki Waszej hojności, wzbogacać będą nasze zbiory.

Aby nie ograniczać się tyko do recytowania czterdziestu kilku nazwisk ofiarodawców, pozwoliliśmy sobie również pokazać Państwu pięćdziesiąt fotografii wybranych dzieł. Ten wybór jest też bardzo nie naukowy, dowolny, bo wybraliśmy do niego obrazy, rysunki, rzeźby i przedmioty, nie tylko z uwagi na osobowość ofiarodawców, czy artysty, czy wreszcie samego modela (jeśli chodzi o portrety), jak i na nasze osobiste sympatie lub zainteresowania.

Kolekcje artystyczne Biblioteki Polskiej w Paryżu

Mecenat — Dary

1. Aleksander Rypiński (1811-1900), pisarz, poeta, etnograf, odkrywca poezji ludowej białoruskiej, pionier fotografii polskiej, pedagog, malarz, grafik księgarz, wydawca, powstaniec 1830-1831, bliski Adama Mickiewicza.
2. Władysław Zamoyski (1803-1868), syn Zofii Czartoryskiej (siostry Adama Jerzego), generał, misja w Londynie 1831,1848-1849 organizuje oddziały polskie we Włoszech przeciwko Austrii, 1855 kawaleria w wojnie Krymskiej przeciwko Rosji, zamieszkiwał 1° piętro BPP aż do swej śmierci, grobowiec w Montmorency, ojciec Władysława z Kórnika, Virtuti Militari w 1831.
3. Karol Otto Kniaziewicz (1762-1842), generał, Virtuti Militari 1792 od Tadeusza Kościuszki, w niewoli po Maciejowicach, w 1797 dowodzi pierwszą Legię Polską we Włoszech, 1799 tworzy Legię Naddunajską, od 1812 w wojsku Księstwa Warszawskiego, udział w kampanii moskiewskiej, w misji dyplomatycznej w 1830-1831 w Paryżu, wielka postać Emigracji, malarz amator.
4. Maciej Wodziński (1782-1848), adiutant gen. Kniaziewicza w kampanii moskiewskiej, w 1812 przy ks. Józefie, dostał się do niewoli, Virtuti Militari, kawaler maltański, poseł na Sejm Królestwa kongresowego, wojewoda, po 1831 w Dreźnie, twórca Muzeum im. Wodzińskich, wuj Marii Wodzińskiej, przekazał pokaźne zbiory swego muzeum.
5. Charles de Montalembert (1810-1870), historyk, dziennikarz, polityk, kolekcjoner, polonofil.
6. Władysław Dąbrowski (1884-1970), jeden z najbardziej hojnych ofiarodawców, który po II wojnie światowej ofiarował nam całą swoją kolekcję. Znany artysta, introligator, bibliofil, kolekcjoner zamieszkujący Francję od 1913 roku.
7. Władysław Mickiewicz (1838-1926), syn Adama, stworzył ze swych zbiorów Muzeum Adama Mickiewicza z wielką ilością pamiątek, rzeźb, rysunków, rycin i malarstwa.
8. Kazimierz Woźnicki (1878-1949), polityk, literat, działacz emigracyjny, publicysta, bibliofil, bibliotekarz, bibliograf, dyplomata. 1904-1906 w Rapperswilu, 1906-1919 kierownik polskiej agencji prasowej, współpracownik Henryka Sienkiewicza, od 1924 sekretarz Ambasady w Paryżu, inicjator wzniesienia pomnika Adama Mickiewicza na placu de 1'Alma, 30-tysięczną bibliotekę i zbiory grafiki przekazał do Muzeum Narodowego w Warszawie. Do BPP przekazał liczne obrazy i rysunki, w tym zbiór szkiców Stanisława Chlebowskiego (orientalisty i nadwornego malarza sułtana), Antoniego Kamińskiego i Cypriana Kamila Norwida.
9. Andrzej Mniszech (1823-1905), malarz i kolekcjoner, ofiarował m. in. portrety króla Stanisława Poniatowskiego i Elżbiety z Szydłowskich Grabowskiej.
10. Rose Bailly (1890-1976), poetka, pisarka, polonofilka, przekazała dzieła Stefana Mrożewskiego, Ireny Lorentowicz, Olgi Grabowskiej i Franciszka Blacka.
11. Jan Winczakiewicz (1921-2012), barwna postać polskiego Paryża, poeta, malarz, krytyk teatralny, dziennikarz, radiowiec, publicysta, tłumacz, „czcigodny" polskiej loży masońskiej Kopernik, ofiarował swój zbiór obrazów i rysunków.
12. Henri de Montfort (1889-1965), historyk, polityk, 1923-1932 w Polsce, administrator Institut de France, ofiarował rzeźbę Edwarda Wittiga.
13. Maria Mickiewicz Górecka (1835-1922), córka Adama, ofiarowała m.in. swój portret.
14. Franciszek Studziński (1895-1967), krakowski antykwariusz w wielkim stylu, bibliofil, znana i ciekawa indywidualność, przekazał interesujące polonica.
15. Rodzina Lubicz Zaleskich ofiarowała m.in. rzeźby Xawerego Dunikowskiego.
16. Camille Gronkowski (1873-1948), kustosz Petit Palais, Prezes THL, bardzo liczne dzieła sztuki europejskiej: obrazy, rysunki, meble i przedmioty antyczne.
17. Jadwiga (Żaneta) Poznańska (1863-1953), wdowa po Hermanie, ofiarowała swój portret pędzla Teodora Axentowicza i monumentalny gwasz Leona Wyczółkowskiego.
18. Władysław Alojzy Strzembosz (1895-1917), bibliograf, bibliofil, kolekcjoner.
19. Izabela i Hubert d’Ornano, na pamiątkę jej rodziców Krystyny z Radziwiłłów i Józefa Potockiego, zapewnili środki na nową systematyzację Muzeum Adama Mickiewicza.
20. Zygmunt Zaleski Stichting, poza innymi dotacjami, sfinansował utworzenie nowego Salonu Fryderyka Chopina, którego aranżacja opiera się na zachowanej akwareli Teofila Kwiatkowskiego z 1848 roku przedstawiającej salon kompozytora na placu Vendôn

Dary artystów

• Bolesław Biegas (1877-1954),
• Konstanty Brandel (1880-1970),
• Józef Czapski (1893-1983),
• Stanisław Poraj Pstrokoński (1871-1954),
• Georges van Haardt (1907-1980),
• Wanda Wysocka,
• Jan Wacław Zawadowski (1891-1982),
• Jan Ekiert (1908-1993),
• Paweł Jocz (1943-2008),
• Franciszek Prochaska (1891-1972),
• Wanda Ładniewska (1905-1995).

Dary dzieci artystów, ich wnuków, rodziny

• Marie Louise Dervault i Isabelle Hellier, wnuczki Teofila Kwiatkowskiego,
• Xawera Dunikowska, córka Sary Lipskiej i Xawerego Dunikowskiego,
• Siostrzeniec Konstantego Brandla,
• Wdowa Antoine'a Bourdelle’a,
• Maja Black, córka Franciszka,
• Pani de Saint Maurice, praprawnuczka Horace Vernet.

Dary pracowników BPP

• Franciszek Pułaski (1875-1956), dyrektor BPP, akcja ratownicza 1940,
• Bronisława Monkiewicz (1887-1958),
• Denise Wrotnowska (1904-2000),
• Wanda Borkowska (1904-1982),
• Czesław Chowaniec (1899-1968),
• Zygmunt Lubicz Zaleski, dyrektor BPP.