Przeglądając publikacje dotyczące Polonii, a głównie wydawnictwa charakterze słowników biograficznych, nasuwa się stwierdzenie, że są to opracowania bardzo ubogie w ilustracje, a w wielu przypadkach zupełnie ich pozbawione. Dzieje się to między innymi dlatego, że zarówno w kraju jak i na emigracji nie istnieją udostępnione do publicznego wglądu wykazy istniejących zbiorów ikonograficznych będących w posiadaniu bibliotek, archiwów oraz instytucji naukowo-badawczych. Przykładem tego mogą być takie cenne opracowania jak: wydany w Warszawie w 1999 roku pod red. Bolesława Klimaszewskiego Mały słownik pisarzy polskich na obczyźnie 1939-1980, czy opublikowany w 1997 roku w Sztokholmie słownik Tadeusza Nowakowskiego: My, z Polski. 400 not biograficznych imigrantów polskich w Szwecji. Opracowania te nie zamieszczają żadnych fotografii prezentowanych postaci. W naszej dobie wydaje się wręcz niewyobrażalne, aby nie istniały jakiekolwiek materiały fotograficzne.

Dlaczego tak jest? Przypuszczam, że spowodowane jest to sygnalizowanym już na początku brakiem informacji o tym, gdzie znajdują się odpowiednie zbiory ikonograficzne, bo przecież w polskich bibliotekach, archiwach czy placówkach naukowo-badawczych są, często bardzo pokaźne, zbiory dokumentacji fotograficznej. Zbiory te są na ogół udostępniane, lecz problem polega na tym, że zainteresowany nie może skorzystać z wykazu zawartości ikonograficznych zbiorów danej placówki, gdyż ogólnodostępne wykazy tego typu nie istnieją. Szczególnie trudność pojawia się wtedy, gdy chodzi np. o opracowanie słowników biograficznych zawierających kilkaset haseł i trzeba materiału ilustracyjnego poszukiwać w bardzo licznych miejscach. Dlatego dla ułatwienia pracy osobom zainteresowanym ilustracjami jak i personelowi bibliotek czy archiwów należy opracowywać REJESTRY IKONOGRAFICZNE POLONII. Rejestry drukowane w formie tanich broszur, które będą służyć szerokiemu gronu naukowców, publicystów i dziennikarzy zajmujących się badaniami polonijnymi. Pragnę zaznaczyć, że chodzi o opracowanie rejestrów zawartości poszczególnych istniejących zbiorów archiwalnych, a nie o samo przygotowanie, opis czy też tworzenie nowych zbiorów.

Próbę opracowania takiego rejestru podjął Zakład Biografistyki Polonijnej w Paryżu. Dzięki uprzejmości dyrekcji Biblioteki Polskiej w Londynie, której pragnę serdecznie podziękować za udostępnienie istniejącej tam dokumentacji, dokonałam spisu ikonografii portretowej znajdującej się w tej placówce. Zaznaczam, że jest to wykaz wyłącznie fotografii portretowych. Wykaz ten w niedługim czasie będzie opublikowany i udostępniony innym placówkom oraz zainteresowanym osobom. Nie chodzi tu o odbieranie archiwów, a jedynie o informację o ich zasobach. Opracowanie wykazu ikonografii portretowej znajdującej się w zbiorach Biblioteki Polskiej w Londynie przez Zakład Biografistyki Polonijnej w Paryżu jest przykładem międzynarodowej współpracy pomiędzy polonijnymi instytucjami.

Dzięki współpracy bibliotek, archiwów, placówek naukowych, a także osób prywatnych zajmujących się biografistyką, stworzy się rejestry i spisy, które mogłyby umożliwić opracowanie nawet internetowej listy ikonografii Polonii. Pozwoliłoby to na ogromne ułatwienie pracy tym wszystkim, którzy tworzą polonijne opracowania biograficzne. Powracając do opracowanego przeze mnie spisu, który obejmuje około 700 pozycji, to ułożony jest on w porządku alfabetycznym, a zapis poszczególnych pozycji obejmuje: nazwisko i imiona, ramowe daty życia, charakterystykę osoby celem uniknięcia wątpliwości czy nie chodzi o inną osobę o tym samym nazwisku. Już przy tym spisie, który zawiera kilkaset pozycji, a zatem jest dość niewielki, okazało się, że nie zawsze było jednoznaczne określenie o kogo chodzi, a uszczegółowienie danych wymagało dodatkowych poszukiwań archiwalnych. Spis ten zawiera również informację na temat rodzaju ikonografii, a zatem czy jest to fotografia oryginalna, czy wizerunek pochodzący z fotokopii, obrazu, medalu, ryciny, rzeźby itp.

Drugi, obecnie przygotowywany spis ikonograficzny, obejmuje archiwum paryskiego Zakładu Biografistyki Polonijnej. Spis ten o tyle różni się od londyńskiego, że obejmuje wszelkie zawarte w nim fotografie, rysunki, ryciny związane z daną osobą. Chodzi tu o to, by ująć w spisie również tzw. fotografię sytuacyjną oraz fotografie ukazujące dzieła i osiągnięcia danej osoby. Dotyczy to zarówno postaci historycznych jak i współcześnie żyjących. Dla przykładu przytoczę fragment zapisu osoby współcześnie żyjącej:

JANUSZ WŚCIEKLICA (ur. 1924), inżynier, zamieszkały w Brazylii (Saó Paulo) - [szt. 5]

• Fotografia typu paszportowego z 1997 (fot. oryginalna - kolor)
• Jean Gran-Duc de Luxemburg wręcza Januszowi Wścieklicy Krzyż Zasługi i Księstwa Luksemburg; 1965 (fot. Czarno - biała, oryg. 17,5x 13 ).
• Na pokładzie statku Calipso - Jacques Cousteau i Janusz Wścieklica 1983 (fot. oryg. kolor 17x11).
• Połów ryb na rzece Jari (Brazylia) Janusz Wścieklica i synowie (Marek i Jacek).
• Janusz Wścieklica: karykatura z 1980 (kolorowa fotokopia laserowa, format 25x30, autor karykatury nie znany). Spis obecnego archiwum ikonograficznego Zakładu Biografistyki Polonijnej obejmuje około 2500 osób współcześnie żyjących oraz 3000 postaci historycznych (w sumie około 10000 fotografii, ilustracji, fotokopii).

Na zakończenie pragnę podkreślić szczególne znaczenie fotografii sytuacyjnej, która dostarcza niezastąpionego materiału przedstawiającego otoczenie, życie, warunki pracy. Fotografia kiedyś stanowiła prawdziwy dokument, towarzyszyła praktycznie wszystkim ważnym i istotnym momentom życia i pracy. Dziś jest wszechobecna i dziś nie potrafimy wyobrazić sobie życia bez obrazu, bez wizji. A zatem dlaczego pomijamy ten tak szalenie ważny element w pracach biograficznych. Zdjęcie często dostarcza więcej informacji o osobie i epoce, jak niejeden opis. Dlatego tak ważne jest przedstawianie i wydobywanie tych dokumentów, ale przecież trzeba wiedzieć gdzie się znajdują i stąd ponowny mój apel o pomoc, udostępnianie do opracowywania spisów, i jak tylko to możliwe o współpracę przy tworzeniu IKONOGRAFICZNEGO REJESTRU POLONII SWIATA.

FOTO: Janusz Wściklica, LINKtoPOLAND.com →