Pośród 150—milionowych zasobów międzynarodowej skarbnicy wiedzy — jaką jest British Library[1] — polonica stanowią ważną pozycję, choć nie wyróżniają się liczebnością[2]. Nie zostały podsumowane w liczbach — nie ma w British Library językowych katalogów ani statystyk.

Celem poczynionych niżej ustaleń była próba wyprowadzenia zapomnianego zbioru na światło. Chodziło o scalenie istniejących odłamków informacji na temat dziejów pełnej tajemnic kolekcji, identyfikację ich niegdysiejszego posiadacza oraz rekonstrukcję faktycznej listy książek, tym samym o wstępne rozpoznanie wartości zbioru dla kultury polskiej i obcej.

Przegląd badań

Kolekcja hr. Grabowskiego jako jeden z wielu polskich zbiorów rozproszonych wśród księgozbioru brytyjskiego; równocześnie jest chyba jedynym zbiorem, który co najmniej od czasu II wojny światowej[3], a może nawet od 130 lat nie został objęty wyłącznym zainteresowaniem badawczym, mimo że ułatwiający sprawę antykwaryczny katalog biblioteki Grabowskiego, jak również księgi rachunkowe dziewiętnastowiecznych nabytków i towarzysząca im korespondencja dostępne są w British Library. Z dwu ostatnio wymienionych źródeł można było skorzystać dzięki uczynności głównego archiwisty działu ksiąg administracyjnych, Johna Hopsona.

Co więcej, wobec licznych Grabowskich w kulturze polskiej XIX wieku zarzucona została sprawa ustalenia tożsamości hr. Grabowskiego — dotychczas nieodwracalnie zatarły się jego życiorysowe daty, zagubiło się nawet imię. Nie doceniano tytułu szlacheckiego jako elementu rozpoznawczego. Wspomniane zaniedbania prowadziły do mylnego przypisywania zbioru innym Grabowskimi, ale nie Edwardowi hrabiemu.

Ze szkicu Marii Danilewicz Zielińskiej dowiadujemy się epizodycznie, że „Jeden z historyków wspomina o większym zbiorze poloniców zakupionych od niejakiego Grabowskiego[4], prawdopodobnie w XIX w.[5]. Natomiast indeks do wymienionej publikacji fatalnie utożsamia „niejakiego Grabowskiego“ z prozaikiem Zbigniewem (1903-1974)!

Pomyłki i niedopowiedzenia wiodły do ostrożnego przemilczania kolekcji w podsumowaniach polskich księgozbiorów istniejących w Wielkiej Brytanii prawie od zarania albiońskich bibliotek. Dostojna kolekcja wymknęła się nawet z pola widzenia Hanny Świderskiej[6] — osoby rzetelnych zasług dla przywracania dzisiejszej pamięci polskich księgozbiorów istniejących w British Library, która zauważając inne, zbiór hr. Grabowskiego pomija jednak milczeniem. Niedopatrzenia zaistniałe w opracowaniach Świderskiej bezkrytycznie przejmuje Lucjan Biliński w przetwórczym informatorze Polonika w zbiorach bibliotecznych w Wielkiej Brytanii[7].

Za straconą szansę, również dla kolekcji hr. Grabowskiego, trzeba uznać pretendującą do bycia monografią, badawczo niedojrzałą, merytorycznie rozmijającą się ze stanem rzeczywistym Bibliotek polskich we współczesnym Londynie, książeczkę Jadwigi Szmidt[8].

Opracowaniom poświęconym polonicom w British Library i dotyczącym polskich zbiorów w Wielkiej Brytanii obca była myśl o możliwości bezpośredniego dotarcia do kolekcji hr. Grabowskiego. Na trop zbioru, dokonując przeglądu fizycznej kondycji książek, trafiła Tomila J. Sanders — kurator w dziale konserwacji British Library. Z wiedzionych instynktem bibliotekarskim penetracji zrodził się pomysł animowania zabytkowego księgozbioru.

W 1996 zostałam zaproszona przez Sekcję Kolekcji i Konserwacji do współpracy nad odtworzeniem wykazu książek i do bliższego rozpoznania dotyczących zbioru danych. Na prezentowane podsumowanie złożyły się obserwacje postępujące głównie po przeprowadzce British Library.

Archeologia kolekcji

Pierwszą zagadkę tajemniczego zbioru stanowił jego dawny właściciel. Tymczasem imię hrabiego — Edward — podaje Bibliografia Polska Estreichera. Natomiast koligacje Edwarda Grabowskiego można częściowo skompletować na podstawie Złotej Księgi Szlachty Polski[9] i Polskiej Encyklopedii Szlacheckiej[10]. Dwie ostatnio wymienione pozycje dostępne są w Londynie tylko w British Library.

Zbiór był zatem własnością hrabiego Edwarda Grabowskiego herbu Zbiświcz, wywodzącego się z rodziny pomorskiej (z Grabowa w powiecie człuchowskim) o przydomku Goetzendorf. Hrabia Edward — syn Hipolita, oficer Powstania Listopadowego, członek pruskiej Izby Panów, osiadły niegdyś w północno-zachodniej części zaboru pruskiego na Grylewie i Radownicy[11] — wymieniany jest jako przedstawiciel XI pokolenia swego rodu. Ostatnia linia Grabowskich (wydaje się, że wiązana z hr. Edwardem) wygasła „w męskim pogłowiu” 6 czerwca 1900 roku.

Jak można przypuszczać, w zamku radownickim mieściła się odkurzana z zapomnienia biblioteka. Majątek chylił się ku upadkowi. W 1866 Radownicę nabył dr. Strousberg. Prawdopodobnie wtedy wyłoniła się konieczność odstawienia księgozbioru do antykwariatu w Berlinie. W r. 1885 dobra Edwarda Grabowskiego należały już do towarzystwa dyskontowego, również w Berlinie.

Uwarunkowania, które Pana na Radownicy zmusiły do wyzbycia się części lub całej, najprawdopodobniej rodowej — pomnażanej w ciągu stuleci przez kolejne generacje Grabowskich — biblioteki, nadal nie są znane. We wstępie do sporządzonego przez antykwariat katalogu „książek składających się na bibliotekę” znajdujemy na ten temat jedynie pełną dyskrecji wzmiankę: „Okoliczności, mniej pewno publiczność obchodzące, spowodowały właściciela pozbawienia się tego zbioru zaopatrzonego w doborowe dzieła [...]”[12].

Nie wiemy, przez kogo — oprócz British Library — w poszczególnych częściach radownicka biblioteka została nabyta, czyje wzbogaciła księgozbiory. Uzupełnienie tej luki wymagałoby m. in. wejrzenia w berlińskie listy i faktury antykwariatu im. Ashera. Skompletowanie wiedzy o dziejach całej biblioteki hr. Grabowskiego pozostaje tematem otwartym dla przyszłych poszukiwań.

Katalog i rachunkowe wpisy

Od roku 1841 jednym z najważniejszych dostawców różnojęzycznych druków była firma Adolf Asher & Co[mpany] od 1853 (po śmierci Ashera) prowadzona przez Alberta Cohna[13]. Firmowy katalog[14] biblioteki hr. Grabowskiego ukazał się w druku już po dokonaniu wyboru 204 pozycji książkowych przez dobrze zorientowanego w piśmiennictwie słowiańskim, obeznanego z literaturą polską, pracownika British Museum, poliglotę Thomasa Wattsa. Sporządzone wówczas faktury nabytków[15] noszą datę wcześniejszą: 16 października 1869. Transakcję zakończono 7 grudnia tego samego roku — tą datą (7 Dec. 1969) oraz pieczątką British Museum ostemplowane są wszystkie książki składające się na kolekcję hr. Grabowskiego.

Dopiero po upływie roku od wyżej wymienionych dat zatrudniony w British Museum na stanowisku asystenta Polak, slawista John Theophilus Naaké, zakończył katalogowanie zakupionej za 2236 talarów (1 funt szterling równał się wówczas 37 talarom) kolekcji[16].

Zgodnie z katalogiem Ashera przekazana do antykwariatu oryginalna biblioteka hr. Edwarda mogła liczyć 3356 tytułów (w tym: 3061 pozycji podanych w układzie alfabetycznym, 251 odnotowanych w osobnym dziale Panagyriques i 34 pt. Manuscrits); mogła też zawierać znacznie więcej voluminów. Nie sposób wykluczyć, iż na aukcję przeznaczona została tylko część księgozbioru.

„Jeżeli z jednej strony żałować przychodzi, że bogaty ten zbior rzadkich i znakomitych książek nie może w całości w jedne się dostać ręce, to z drugiej strony nastręcza się niniejszym, ludziom uczonym i lubownikom, uzupełnić pojedyncze działy swych zbiorów” — komentuje ówczesną sytuację biblioteki wydawca katalogu.

Katalogowe opisy notują nazwiska oraz tytuły książek skrótowo, niekiedy z pobieżną dokładnością — np. przypisując Życia [...] Kognowickiego — Naruszewiczowi, Satyry [...] Opalińskiego — Twardowskiemu, Obraz wieku [...] Siarczyńskiego — Piarczyńskiemu. Niezbyt konsekwentnie przestrzegają zasady alfabetycznego spisu wg autorów lub tytułów — wiele razy pojawia się błędne zaszeregowanie, np. wg pierwszeństwa autorskiego imienia przed nazwiskiem; albo nawet wysunięcie postaci, której tekst dotyczy na miejsce autorskie. Kilka razy ograniczają się do podania kryptonimów nazwisk. Nie zawsze opisy odpowiadają zawartości zbiorczych voluminów introligatorskich (por. Balduin). Często zamiast tytułów odnotowują ich streszczenia. Noszą znamiona pośpiechu. Natomiast w fakturach wybrane książki rejestrowane są w sposób szczątkowo-wyimkowy — tak dalece w przypadku podania jedynie liter „T. Z. P.”, że nie udało się odtworzyć ani autora, ani tytułu nabytku.

Unikalna ranga

Księgozbiór hr. Grabowskiego bardzo wysoko szacował wydawca katalogu firmy Ashera: „Tak doborem jak i ilością materiału biblioteka ta przewyższa bez wątpienia wszystkie, jakie po dziś dzień lubownicy literatur słowiańskich nabyć mieli sposobność. [...] Jeden rzut oka na ten katalog potwierdzi każdego w tem, że wszystkie gałęzie nauk są w tej bibliotece reprezentowane, i to przez dzieła doborowe wszystkich epok, począwszy od zaprowadzenia drukarń w Polsce. Trudno by było rzeczywiście o książkę większej wartości, którejby w zbiorze tym brakowało”[17]. Zafascynowany doborowymi dziełami John Naaké pisał dziękczynnie gratulacyjny list (Aneks).

Osobliwą wartość bibliofilską i rynkową książek akcentują pełne niekiedy zachwytu adnotacje poczynione przy katalogowych zapisach: Bel exemplaire, Examplaire superbe, tiré sur grand papier; Exemplaire de la l’auteur avec son „Ex Libris” et ses initiales sur les plats, Edition de luxe, Edition remarquable, Edition originale, La premiere édition, de la plus grande rareté, Extrément rare, Fort rare, Ouvrage important, Important et rare, Rare, veau, vel[ours], Pas en commerce, itp.

Kolekcja nie posiada inkunabułów ani rękopisów, zawiera starodruki i jak gdyby spełnia warunki księgozbioru uniwersalnego. Jest interdyscyplinarna i wielojęzyczna — z przewagą druków w języku polskim (124) i łacińskim (57). Liczba tytułów w poszczególnych stuleciach kształtuje się następująco: XVI — 22, XVII — 40, XVIII — 51, XIX — 90. Reprezentuje historię i kulturę polską oraz krajów ościennych, szczególnie czeską (Hajek — Kronika czeska), w publikacjach o rozciągłości wydawniczej od roku 1.506 — Laskiego Commune incliti Poloniae regni privilegium constitutionu [...], do 1865 — Catalogus alphabeticus Bibliothecae Raczynsciane.

Znajdują się w zbiorze dzieła z zakresu historii powszechnej (przykładem Miechowity Descriptio Sarmatiarum Asianae & Europianae, Kaliszewski-go Historia celniejszych i sławniejszych traktatów między europejskimi mcarstwami, Kollacza Rewolucja teraźniejsza Ameryki północnej), historii kościoła (na 35206 Biblii rejestrowanych w British Library 6 — w tłumaczeniu Wujka, Kochanowskiego i Choschobusa — pochodzi ze zbioru hr. Grabowskiego), heraldyki (w opracowaniach: Paprockiego, Jabłonowskiego, Chmielowskiego, Duńczewskiego, Warszyckiego, Kuropatnickiego, Małachowskiego), astronomii (Kopernika De lateribus [...] oraz Astronomia instaurata [... ]), estetyki (Fiałkowskiego O geniuszu, guście, wymowie, i tłumaczeniu), geografii (Siarczyńskiego Geografia czyli opisanie naturalne, historyczne i polityczne krajów i narodów), kartografii i numizmatyki (Lelewela Album Rytownika Polskiego), botaniki i zoologii, geologii i mineralogii — reprezentowanych np. przez podręczniki Krzysztofa Kluka i opisanie Rybactwa krajowego [...] przez Eustachego Leśniewskiego. Zauważalnie rysuje się dbałość o ciągłość pozycji z dziedziny prawa i polityki, począwszy od wymienionego Statutu Łaskiego, Enchiridiona Grzegorza z Szamotuł i pism Orzechowskiego. Uprzywilejowany wydaje się również dobór utworów z zakresu podróżnictwa (Budzyńskiego, A. Grabowskiego, Kobyłeckiego, Lewandowskiego, Niemcewicza, Tymkowskiego). Zostały uobecnione w zbiorze utwory literackie od niepowtarzalnego w zasobach British Library egzemplarza Zwierzyńca Mikołaja Reja poprzez twórczość renesansową (Kochanowskiego), barokową (Twardowskiego, Kochowskiego, Maksymiliana Fredry oraz mesa), oświeceniową (Krasickiego, Naruszewicza, Niemcewicza) i romantyczną — wpisaną niektórymi utworami Berwińskiego, Garczyńskiego, Godebskiego, Korzeniowskiego, Wójcickiego, a zwłaszcza Syrokomli. Uderzający w wyborze niedobór dzieł stanisławowskiego klasycyzmu, a przede wszystkim — wielkich romantyków, może się tłumaczyć wcześniejszym ich podjęciem przez aukcyjną konkurencję lub posiadaniem w British Library z innych źródeł jeszcze przed zakupieniem kolekcji.

Znalazło się w niej wiele spośród najdroższych książek z biblioteki hr. Grabowskiego. Należą do nich m.in. pierwsze pełne wydanie Biblii w tłumaczeniu Wujka, Gniazdo Cnoty Paprockiego, Zwierzyniec Reja, Statuta […] Sarnickiego, Statuta [...] Łaskiego i Herburta, dzieło Kromera O sprawach, dziejach i wszystkich inszych potocznościach koronnych polskich [...].

Kilka książek zaopatrzonych jest w znaki własnościowe: np. Bajki i powieści J. U. Niemcewicza posiadają ex libris biblioteki autora, natomiast autograf hr. Grabowskiego można oglądać m. in. w egzemplarzach Poezji Berwińskiego lub w Kronice zboru ewangelickiego krakowskiego W. Węgierskiego.

Dzięki radownickiej bibliotece do British Library weszły trzy cenne katalogi: oprócz katalogu Ashera, katalog biblioteki publicznej Raczyńskich i katalog. polskiej kolekcji ikonograficznej, którego właścicielem był najpierw J. I. Kraszewski.

Lista faktyczna

Zamieszczony poniżej Wykaz książek nie rozpisuje osobno 11 tytułów, które przyczaiły się w introligatorskich „klockach”. Sporządzony został z bezpośredniego oglądu (obecności dzieł w bibliotece, w przewadze także ich zawartości) w konfrontacji z zapisami w komputerowej bazie danych katalogu British Library i w archiwalnych fakturach pozycji nabywanych przez Bibliotekę Brytyjską od października do grudnia 1869 roku i katalogowanych do grudnia 1870.

Zastosowano skrócony opis bibliograficzny kodowanych jednostek. Numeracja: w pierwszej kolejności, wobec konieczności licznych przesunięć, tylko w przybliżeniu zgodna z numeracją, a więc i z układem alfabetycznym nadanym książkom w wymienionych fakturach; w nawiasach kwadratowych drugiej kolumny — jej odpowiedniki z katalogu Ashera.

WYKAZ KSIĄŻEK KOLEKCJI HR. EDWARDA GRABOWSKIEGO

1. [11] Adam od Najświętszej Tróycy, X., Zebranie wszystkich redempcyi, które Prowincya Polska zakonu Najś. Tróycy od wykupienia niewolników w krajach Tatarskich i Tureckich od roku 1688 do roku 1783 czyniła [...], Warszawa: Drukarnia Nadworna, 1783.
2. [36] Alexsuangius Martinus, Gratulatio de foelici e Polonia adventu in regiam terrarum Prussiae munitissimam acrem Marienburgensem nob. Michael. Fridewaldi officij Regij contra rebelles subditos instigatoris strennui, etc., Cracoviae: druk. M. Siebeneychera, 1574.
3. [2323] [Anonim], Listy do X. Sapiehy od Anonima podczas seymu napisane, Warszawa 1789.
4. [2914] Aussfüihrliche and griindliche Widerlegung des Deutzschen Arianischen Catechismi welcher zu Rackaw in Polen anno 1603 gedruckt [...] ist [...] gestellet [...] durch die Theologische Faculted zu Wittenberg, Wittenberg 1619.
5. [74] Ayrer Georg Heinrich [Herman Billing], Hermanus Slavicus Brevi delineation ADUMBRATUS a Georgio Henrico Ayrero, Gottingae 1768.
6. [87] [Balduini] Balduin Francois, Ad academiam Cracoviensem disputatio de questione olim agitata in auditorio Papiniani, Lutetiae [Paryż]: Oficyna Petri 1'Huillier, 1573; — D. Georgii Ossolinii [Ossoliński z Tęczyna], Oratio, Rome 1633; — Examen Causarum Quas Copiarum. Saxonicarum, uti vocantur, 1700; — Universalia des Koeniglich Polnischen Ben. Feld-Mar-schalls Brasen von Flemming an die Confoederite Polnische M[... Jdschafften, 1715, 1 vol.
7. [891] [Balicki Karol], Smutna pamiątka pożaru Krakowa w dniu 18 lipca 1850, Kraków 1850.
8. [102] Bandtkie Stężyński Jan Wincenty, Vindiciae juris Romani Justinianei.Diatribe, Vratislaviae 1808.
9. [134] Becker Johann Nicolaus, Versuch einer Geschichte der Hochmeister in Preussen [...], Berlin 1798.
10. [139] [Belozerski Aleksander Michailowicz, Prince] Beloselsky, Dianyologie, ou Tableau philsophique de l’entendement, Londres 1791.
11. [142] Benaglia Giovanni, Aussführliche Reiss-Beschreibung, von Wien each Constantinopel and wieder zurück in Teutschland [...] dess hoch-geborhrnen Grafen [...] Albrecht Caprara [...], Frankfurt 1687.
12. [144] [Benedykt Zawadzki od św. Józefa] Benedictus a S. Joseph, Infula Cracoviensis gemmis suis distincta, seu Antistitum Cracoviensium ab ipsis cathedrae propriae ... initijs deductorum elogiae historico-politica & panegyres lyricae, etc., Varsoviae: Typis Collegij Scholarum Pia-rum, 1686.
13. [154] Berwiński Ryszard Wincenty, Poezye, Poznań 1844.
14. [156] Berwiński Ryszard Wincenty, Powieści wielkopolskie, t. 1, Wrocław: druk. M. Frydlendera, 1840.
15. [165] Białecki Antoni, Rękopisma Długosza w Petersburskich Bibliotekach pod względem paleograficznym i bibliograficznym rozpatrzył [... ], Petersburg 1860.
16. [169] Biblia to jest Księgi Starego y Nowego Testamentu [...], przekł. Jakuba Wujka z Wągrowca, Kraków: druk. Łazarzowa, 1599.
17. [172] Biblia to jest księgi Starego i Nowego Testamentu, przekł. Jakuba Wujka, wyd. J. N. Bo-browicza ozdobione 500 obrazkami, Lipsk 1838.
18. [174] Bible. To Boże Piszmo Starego Testamenta, kötarej do teje szerskeje Rezi, ak sze hokolo Choschobusa namakajo, jo pschestawił a dal schischczasch Johann Friedrich Frizo, Choscho-busa 1796.
19. [177] Biblia: tas irr. ta Swehta Grahmata, jeb Deewa Swehti Wahrdi [...], wstęp w j. niem. J. B. Tischera, Kensberga 1739.
20. [180] Biblioteka Klasyków Łacińskich na polski język przełożonych, wyd. przez E. hr. Raczyńskiego, 16 tomów, Wrocław: druk. Z. Szlettera — Poznań: druk. J. Łukaszewicza, 1837-1845.
21. [196] Birken Sigmund, von, Königlich-Polnischer, Chur — and Fiirstlich-Siichsischer — Helden-Saal oder [...] Beschreibung der Ankunfft, Aufnahme, Fortplantzung, and vornehmsten Ge-schichten dieses Durchlauchtigsten Hauses, samt dessen Genealogie, Wappen and Kupffer-Bidnissen [...], 2 tomy w 1 vol., Nurnberg 1718.
22. [445] Bobrowicz Jan Nepomucen [w Katalogu Ashera i w Fakturze zapis pod: Czaykowski Michał], Status Causae o zabójstwie J. W. Bartłontieja Giżyckiego Kasztelana Wyszogrodzkiego dnia 6 grudnia 1768 r. zaszłe jako odpowiedź i zbicie potwarzy rzuconej w powieści „Wernyhora” przez Michelle: Czajkowskiego, Lipsk: druk. F. Reclama, 1848.
23. [1814] Bona [Sforza], O przyjezdnie królowy Bony do Polski. Rzecz z rękopisma pewnego wybrana, z franc. przeł. J. E. Minasowicz, wyd. 2, Lipsk 1790.
24. [1967] [Bonbardius Michael] Piker J. B., Topographia magni regni Hungariae [...] olim a quodam Societatis Jesu Sacerdote (Michael Bonbardius) conscripta nunc studio cujusdatnex eodem societate sacerdotis [Joannes Baptista Trsztyńnszky] emendata et aucta, Viennae 1750.
25. [256] Brzozowski Karol M., Noc strzelców w Anatolii, Paryż 1856.
26. [263] Budzyński Włodzimierz, Niemcy [dziennik z podróży], Poznań 1850.
27. [278] Bystrzonowski Wojciech, ks., Polak sensat w liście, w komplemencie polityk, humanistá w dyskursie, w mowách státystá, ná przykład dany szkolnej młodzi [...], Wilno 1733.
28. [295] [Casimir rex Poloniae], Causae ob quas Carolus Gustavus Sueciae rex [...] Joannem Casimirum regem Poloniae [..] bello adoriri coactum se profitetur breves et prealiminares breviter limatae et eliminatae, Formis Guilelmi Deckeri & Societatis, 1657.
29. [296] Catalogus alphabeticus Bibliothecae Publicae Raczyńscianae [...] jussu Magistratus in lucem editus, 2 tomy w 1 vol., Poznań 1865.
30. [322] Chmielowski Benedykt, Zbiór krótki Herbów Polskich oraz wstawionych cnotą i naukami Polaków, Warszawa 1763.
31. [342] Chojecki Karol L., Pamięć dzieł polskich. Podróży niepomyślny sukcess Polaków, Warszawa 1789.
32. [365] Clemens Venceslaus., Gedanum sive Dantiscum urbs illustris & Regia [...] Boni omnis & nominis ergo carmine heroico tentata [...] decus Sarmatiae, paradisus Borussiae, Gedani 1630.
33. [368] Codex diplomaticus regni Poloniae et M. D. Lithuaniae ex archiv. publ., wyd. Dogiel, t.: I, IV, V, Vilnae: Scholarum Piarum, 1758-1763.
34. [414] Cubero, Dn. Pedro Sebastian, Breve relation, de la peregrination qve ha hecho de la mayor parte del Mvndo Don Pedro Cvbero Sebastian, predicador apostolico del Assia, natural del Reyno de Aragon; con las cosas mas singulares que le han sucedido, y visto, entre tan bar-baras Neciones, su religion, ritos, ceremenias, y otras cosas memorables, y curiosas que ha po-dido inquirir; con el viage por tierra, desde Espana hasta las Indias Orientales, Madrid: Juan Garcccia Infangon, 1680.
35. [461] [Damalewicz Stefan] Damalevicio Stephani, Vitae Vladislaviensium Episcoporum, Cracoviae: Officina Francisci Caefarij, 1642.
36. [497] Dethier Philipp Anton, Epistola inedita Mathildis Suevae [...] anno 1027 aut 1028 ad Misegonem II. Poloniae Regem [...] et Commentarius criico-historico-exegeticus in eam epistolam, sive vindiciae quatuor primorum Poloniae Latino-Christianae regum, Berolini 1842.
37. [506] [Długosz Jan] Dlugoss Joan, Vitae Episcoporum Posnaniensium. Per J. Longini, sive Dlugossiuin [...] conscriptae, nunc primum [...] opera T. Treteri, Brunsbergae: druk. Schönfelsa, 1604.
38. [507] [Długosz Jan] Dlugoss Joan, Historia Polonica, Libri sex [...], Dobromili: F. J. Herburt, 1615.
39. [513] Dmochowski Franciszek Ssalezy, Odpowiedź na pismo Mickiewicza o Krytykach i Recenzentach Warszawskich, obejmująca Tekst Mickiewicza z uwagami krytycznymi, Warszawa 1829.
40. [526] Dogiel Matthias, Limites Regni Poloniae et Magni Ducatus Lituaniae, ex originalibus et exemplis authenticis descripti, Wilno 1758.
41. [554] Duńczewski Stanisław Józef, Herbarz wielu domów Korony Polskiej y W. X. Litewskiego, zebraniem oraz autentycznemi dokumentami meliorowany, 2 tomy w 1 vol., Kraków: druk. B. J. Kantego 1757.
42. [555] Duńczewski Stanisław Józef, Traktat o Starostwach, Warszawa 1758.
43. [1994] Dwie podróże Jakóba Sobieskiego ojca Króla Jana III odbyte po krajach europejskich w latach 1607-1613 i 1638, wyd. E. Raczyński, Poznań 1833.
44. [578] Dziekoński Tomasz, Wiązanie dla moich wnuków. Pierwiaski czytania jako zachęta do nauki, Warszawa 1848.
45. [585] Dziesięć obrazów z wyprawy do Polski 1833 r., 1834-1835; Poema [...], objaśnienia i przypisy M. Chodźko, Paryż 1841.
46. [586] Dźwięki minionych lat (1835 i 1836), Paryż 1848.
47. [597] Elektorów poczet którzy niegdyś głosowali na Elektów Jana Kazimierza roku 1648, Jana III roku 1674, Augusta II roku 1697 i Stanisława Augusta roku 1764, wyd. S. K. Pietruski, Lwów 1845.
48. [2788] [Fedorowicz Igor], Podróż do Chin przez Mongolijq w latach 1820 i 1821 [...] przez J. Tymowskiego odbyta [...], przekł. z ros. i wyd. T. W. Kochańskiego, 2 vol., Lwów 1827.
49. [637] Fiałkowski Marcin, O geniuszu, guście, wymowie i tłumaczeniu, Kraków 1790
50. [642] Flatt Oskar, Brzegi Wisły od Warszawy do Ciechocinka z dopełniającym poglądem na przestrzeń od Torunia do Gdańska [...], Warszawa 1854.
51. [662] Frangepan Aleksander Juliusz Torquatus, baron, Panegyricus aeternaturae gloriae Joanni, Christophoro Kiningsmarchio hoc die, qui laudum ipsius primus, factorum supremus est, non dolori at solatio, non funeri sed splendori, Dantisci, 1663.
52. [665] Fredro Andrzej Maksymilian, Monita politico-moralia et icon ingeniorum, 1664; Scripto-res seu Togae et Belli natation, 1660; Gestorum populi polonii sub H. Valesio liber., 1660; Annales S. Orichovii cum vita P. Kmitae, 1643; 1 vol.
53. [668] Fredro Andrzej Maksymilian, Militarium sem axiomatum belli [...], Amstelrodami: Förster, 1668.
54. [889] [Gall Anonim], Historya Bolesława III Króla Polskiego przez Polaka bezimiennego rytmem łacińskim napisana okołu roku 1115, Warszawa 1821.
55. [693] Garczyński Stefan, Pisma, wyd. 2, Poznań 1860.
56. [694] Garnysz Józef, Kilka myśli o Polsce i dla Polski, Poitiers 1842.
57. [740] Godebski Cyprian, Dzieła wierszem i prozą[...], Warszawa 1821.
58. [776] Grabowski Ambroży, Podróż do Prus, Paryż: druk. L. Martineta 1859.
59. [2344] [Grzegorz z Szamotuł] Shamotulanus Gregorius, Enchiridion impedimentorum que juxta Canonicas Constitutiones in matrimoniis contingunt, Cracoviae: druk. F. Unglera, 1529.
60. [829] Hajek a Liboczan Wenceslaw [Hájek,Vaclav z Libocan], Kronyka czeska, wznowienie wyd. Seweryna a O. Kubsse a Ziepnow z 1541, Praga 1819.
61. [2921] [Hoffman Karol Aleksander], Wielki Tydzień Polaków czyli opis pamiętnych wypadków w Warszawie od dnia 29 Listopada do 5 Grudnia 1830 r. przez ..., Warszawa 1830.
62. [931] Ines Albertus, Acroamatum epigrarnmaticorum centuriae VI, wyd. 3, Vratislaviae 1686.
63. [932] Ines Albertus, Lechias, Ducum, Principum ac Regum Poloniae, ab usque Lecho deducto-rum, elogia historico-politica et panegyres lyricae. In quibus totius historiae Polonae epitome exhibetur, Cracoviae 1655.
64. [933] Ines Albertus, Lechias [...], Francofurti ad Viadrum 1680.
65. [934] Ines Albertus, Lechias [...] Reim pressa, Poznań 1733.
66. [948] Jabłonowski Józef Aleksander, książę, Lechi et Czechi adversus scriptor, recent issinum vindiciae, t. 1, Lipsk: E. B. Svikert, 1771.
67. [949] Jabłonowski Józef Aleksander, książę, Heraldica to jest osada Kleynotów Rycerskich, Lwów 1752.
68. [950] Jabłonowski Józef Aleksander, książę, Wspomnienia o bateryi pozycyjnej artyleryi konnej Gwardyi Królewsko-Polskiej, Poznań 1860,
69. [994] [Jan z Głogowa, Głogowczyk] Johannes Glogoviensis, Questiones Joannis Versovis sup. tres libros de anima Aristot., Kraków: druk. J. Hallera, 1514.
70. [996] [Jan ze Stobnicy, Stobniczanin] Johannes Stobnicensis, Quaestiones vet. et nove logice cum resolutione textus aristotelis clarissima; ad intentione doct. Scoti., Kraków: druk. J. Hallera, 1508.
71. [367] [Knapski Grzegorz, Knapiusz] Cnapius Greg., Idiotismi Polonici, seu voces Polonicae, que Latine de verbo ad verbum reddi nequeunt [...] per Thesaurum Polono Latinum [...] Cnapii [...] sparsim positae [...], Calissii 1682:
72. [1026] Kobyłecki Józef, Wiadomości o Syberyi i podróże w niej odbyte w latach 1831, 1832, 1833, 1834, 2 vol., Warszawa 1837.
73. [383] Konstantyn Pawłowicz, wielki książę Rosji, Le Grand-Duc Constantin a Varsovie pendant le Congres de Vienne, Paris 1847.
74. [1027] Kwiatkowski Kajetan, Próbka pióra bezstronnego obywatela nad stanem teraźnieyszym i przyszłym [Rzeczpospolitej] Polskiey, Warszawa 1791.
75. [1041] Kaliszewski Celestyn, Historya celniejszych y sławniejszych Traktatów między Europeyskiemi Mocarstwami różnemi czasami poczynionych, Warszawa 1764,
76. [1049] Karnkowski Stanisław, prymas, De primatu senatorio regni Poloniae. Tractatio [...] Panegyricus ad Henricum Valesium [...], Poznań 1593,
77. [1050] Karnkowski Stanisław, prymas, Eucharistia abo o przenajświętszym Sakramencie [...] Kazań czterdzieści, Kraków 1602.
78. [1060] Kaulfuss Johann Samuel Ph., 0 Filologii czyli nauce starożytności klasycznej, Wrocław 1814.
79. [1081] Kluk Jan Krzysztof, ks., Rzeczy kopalnych osobliwie zdatnieyszych szukanie, poznanie i zużycie, t. 1-2, Warszawa 1781.
80. [1082] Kluk Jan Krzysztof, ks., Dykcjonarz roślinny, L 1-3, Warszawa 1786-1788.
81. [1083] Kluk Jan Krzysztof, ks., Roślin potrzebnych, pożytecznych, wygodnych, osobliwie krajowych, Warszawa 1802.
82. [1084] Kluk Jan Krzysztof, ks., Zwierząt domowych i dzikich osobliwie krajowych, Historyi naturalnej początki i Gospodarstwo, t. 1-4, Warszawa 1809, 1813, 1798, 1802.
83. [1090] Kobielski Franciszek Różyc, bp., Flores vitae B. Salomeae Virginis Principis Poloniae, Reginae Heliciae, Warszawa 1735.
84. [1094] Kochanowski Jan, Psałterz Dawidów, przekł...., Kraków: druk. Łazarzowa, 1606; Poezye, ibid., 1611; Rotuły Mikołaja Kochanowskiego, ibid.: druk. A. Piotrkowczyka, 1611, 1 vol.
85. [1095] Kochanowski Jan, Psałterz Dawidów, przekł...., Kraków: druk. A. Piotrkowczyka, 1617; Poezye, ibid., 1612, 1 vol.
86. [1097] Kochanowski Jan, Elegiarum libri IV. Ejusdem foricoenia sive epigrammatum libellus, Kraków: druk. Łazarzowa, 1584.
87. [1099] Kochowski Hieronim Wespazjan, Hypomnema reginarum Poloniae [...], Kraków 1672.
88. [1102] Kochowski Hieronim Wespazjan, Epigrammata polskie po naszemu Fraszki, Kraków: druk. Goreckiego, 1674.
89. [1104] Kochowski Hieronim Wespazjan, Commentarius belli adversum Turcas ad Viennam et in Hungaria anno Ch. 1683 gesti ductu et auspiciis [...] Joannis III Regis Poloniarum, Kraków 1684.
90. [1681] Kognowicki Kazimierz, Życia Sapiehów y listy od Monarchów, książąt, i różnych panujących do tychże pisane, t. 1: Wilno 1790, t. 2: Warszawa 1791.
91. [1113] Kojalowicz Wojciech Wijuk, O rzeczach do Wiáry należących rozmowy Teologa z roznemi Wiáry prawa[d]ziwey przeciwnikami [...], t. 1-3 w 1 vol., Kraków 1671.
92. [1117] Kollacz Paweł, Rewolucya teraźnieysza Ameryki Północnej w dwunastu zkonfederowanych osadach, jarzmo Wielkiej Brytannii zrucających, z niem. przeł...., Poznań 1778.
93. [1147] [Kopernik Mikołaj] Copernici Nicolai, De lateribus et angulis triangulorum, tum planorum rectilineorum, tum sphaericorum [...], Vittembergae: druk. J. Luffta, 1552; Erasmus Reinholdo Saliteldenso, Prutenicae tabulae coelestium motuutn, Tubingae 1551.
94. [1149] [Kopernik Mikołaj] Copernici Nikolai Torinensis, Astronomia instaurata. Libris sex comprehensa, qui de Revolutionibus orbium coelestium inscribuntur. Nunc restituta notisque illustrata [...], wyd. N. Miillera, Amstelrodami 1617.
95. [1167] Korzeniowski Józef, Pan Stolnikowicz Wolyński. Powieść, 2 vol., Petersburg 1854.
96. [1172] Korzeniowski Józef, Konkurent i Mąż. Komedya w dwóch aktach, Wilno 1859.
97. [1174] Korzeniowski Józef, Majątek albo imie. Komedya w pięciu aktach, Warszawa 1860.
98. [1576] [Krasicki Ignacy], Her Untertruchsess, eine Polnische Originalschrift / [Pan Podstoli], na j. niem. przeł. J. R. Migula, Warszawa 1779.
99. [1644] [Krasicki Ignacy, abp] Mowiński Michał, pseud., Statysta, komedya w trzech aktach przez ..., Warszawa 1780.
100. [1213] Krasicki Kazimierz, De societatis Jesu in Polonia primordiis [...], Berolini 1861.
101. [1246] Kraszewski Józef Ignacy, Catalogue d’une collection iconographique polonaise, com-posée des dessins originaux, gravures, xylographies [...], Drezno 1865.
102. [1248] [Krauzowicz Bartłomiej] Krauzowica, Przyjemna Niebu y Ziemi Sława [...], Kraków 1677.
103. [1258] Kromer Marcin, bp, O sprawach, Dziejach, y wszystkich inszych potocznościach Koronnych Polskich ksiąg XXX, przekł. pol. M. Błażewskiego, Kraków: druk. M. Loba, 1611.
104. [1273] Krzyżanowski Stanisław, Pamiątki polskie w Muzeum Towarzystwa Historii i Archeologii w Odessie [...], Kijów 1863.
105. [1278] Kucz Karol, Tajemnice Starego Miasta: krotochwila ze śpiewkami w jednym akcie, Warszawa 1859.
106. [1280] Kulczycki Tomasz, Rys historyczny w raz z zbiorem Przywilejów Towarzystwa Strzelców Lwowskich, Lwów 1848.
107. [1284] Kuryer Petersburski czyli intrygi moskiewskie od panowania Jana Olbrachta czyli Alberta ciągnące się, a przerwane pod panowaniem Stanisława Augusta dnia 3 Maja 1791 r., Warszawa [1791].
108. [1286] Kuropatnicki Eweryst Andrzej, hr., Wiadomość o Kleynocie Szlacheckim, oraz Herbach domów Szlacheckich w Koronie Polskiey y Wielkim Xięstwie Litewskim, z Ksiąg Paprockiego, Okolskiego, Potockiego, Rzączynskiego, Niesieckiego, Dunczewskiego, Chmielowskiego [...], t.: 1-4 w 1 vol., Warszawa 1789.
109. [1301] La Bizardiere, An Historical Account of the Divisions in Poland: from the Death of K. John Sobieski, to the Settlement of the Present King on the Throne, przekł. z j. franc., London 1700.
110. [1661] [Lacroix Frédéric], Les Mysteres de la Russie, tableau politique et moral de l’Empire Russe [...], Brukxelles 1844-1845.
111. [31] [Lelewel Joachim] Album Rytownika Polskiego / D’un graveur polonais, podpisującego się: J. L., wstęp J. K. Żupańskiego, Poznań: nakł. Księgarni J. K. Żupańskiego, 1854.
112. [1341] Lelewel Joachim, Żywot J.P. Lelewela podpułkownika Inżynierii, Poznań 1857.
113. [1350] Leliwa, Komedija we dwóch aktach, Kijów 1857.
114. [1361] Lengnich Gotfryd, Historia Polona a Lecho in anno 1748, Gdańsk 1750.
115. [1362] Leo Joannes Scheburgensis, Prodigium Seheburgi Episcopatus Varmiensis [...] Anno 1577 [...] visum, elegis,conscriptum [...], Braniewo: druk. Schönfelsa, 1612.
116. [1363] Leo Joannes Scheburgensis, Historia Prussiae [...], Braniewo: Collegii Soc. Jesu, 1725.
117. [ 1374] Leśniewski Paweł Eustachy, Rybactwo krajowe czyli Historyja Naturalna ryb krajowych [...], Warszawa 1837.
118. [1381] Lewandowski K. W., ks., Podróż na wozie pocztowym, z niem. przeł...., Poznań 1853.
119. [1413] Listy z zagranicy z powodu kwestii chłopskiej poruszonej w Cesarstwie Rossyjskiém, Paryż 1858.
120. [1305] Łaski Kacper, Kolumny sławy nieumierającej, Nad Grobem [...] Zygmunta Alexandra z Szczekarzowic Tarła Kasztelana Przemyslskiego, Kazaniem [...] Wystawione przez ..., Kraków 1654.
121. [1307] [Łagowski], Żywot P. łagowskiego Pułkownika wojsk Polskich, Paryż 1845.
122. [1308] [Laski Jan, abp] Lasco Joh., de, Commune incliti Polonie Regni privilegium costitutionu et indultuu publicitus decretorum [...], Kraków: druk. J. Hallera, 1506.
123. [1453] Łyskowski Ignacy, Słowa prawdy, Brodnica 1848.
124. [1564] [Maciej z Miechowa, Miechowita] Miechow Mathie de, Descriptio Sarmatiarum Asia-nae & Europianae [...], Kraków: druk. J. Hallera, 1521.
125. [1566] [Maciej z Miechowa, Miechowita] Miechow Mathie de, Editio [.. .] Mathie de Miechow [...] pro conservanda hominum sanitate familiarissimo collecta stilbo, wstęp N. Jaskerusa, 1535; Regimen sanitatis medicorum Parisiensium, pro tuenda sanitate Regis Anglie compositum [...] l Ein giit regiment der gesundtheit [...] l Dobrego zdrowia rządzenie [...], Kraków: druk. M. Scharffenberga, 1532.
126. [1456] Makulski Franciszek, Portret Moskwy, czyli odpowiedź na pytania, co jest Moskwa i dla czego Polska z Moskwą poszła do rozwodu? [...], Warszawa 1790.
127. [1479] Małachowski Piotr, Zbiór nazwisk szlachty z Opisem Herbów własnych Familiom zostającym w Królestwie Polskim i Wielkim Xięstwie Litewskim, Łuck 1790.
128. [1503] Margarita theologica. Żemczuga Theologischka kuci sawieie aptur, trumpa parodrina, irischguedima [...] 0 nu: Lituwischkai jra perguedita per Simona Waischnora warnischki Plebana Ragaines, Koenigsberg: druk. J. Osterbergera, 1600.
129. [1582] Milewski Oskar Korwin, Uwagi nad kwestyą Włościańską na Litwie, Paryż 1858.
130. [1598] Missale pro itinerantibus secundum cursum ecclesie Cathedralis Cracovien, Kraków: M. Bibliopole [Scharffenberg], 1545.
131. [1610] Molski Marcin, Stanislaida albo uwagi nad panowaniem Stanisława Augusta Króla Polskiego, Warszawa 1831.
132. [1643] Mowca Polski albo Wielkich Senatorów powaga i oyczysta wymowa Oratorów, t.: 1-2 w 1 vol., Kalisz 1683.
133. [1667] Nakielski Samuel, Miechovia sive promptuarium antiquitatum Monasterii Miechoviensis [... ], Kraków 1634.
134. [1672] Naramowski Adam Ignacy [Naramowski Adamum], Facies rerum Sarmaticarum in facie Regni Poloniae, Magnique Ducatus Lituaniae gestarum duobus libris succincte expressa per ..., Wilno 1724-1726.
135. [1674] Narbutt Justyn, Dzieje wewnętrzne narodu Litewskiego z czasów Jana Sobiewskiego i Augusta II [...], Wilno 1943.
136. [1677] Narbutt Teodor, Teodora Norburta Pomniejsze pisma historyczne szczególniej do historyi Litivy odnoszące się, Wilno 1856.
137. [1680] Naniszewicz Adam Stanisław, bp, Historya Jana Karola Chodkiewicza Wojewody Wileńskiego, Hetmana WX.L., Warszawa I781.
138. [1703] Niemcewicz Julian Ursyn, Bayki i Powieści, Warszawa 1817.
139. [1720] Niemcewicz Julian Ursyn, Podróż [...] z Petersburga do Szwecyi w drodze do Ameryki w roku 1796, z oryginału franc. na j. pol. przeł., Poznań 1858.
140. [1729] Niesiołowski Kazimierz, Otia publica vix domestica / Próżnoty różne publiczne, domowe [...], Warszawa, 1743-1745.
141. [1732] Niezabitowski Kajetan Lubicz, Rys życia i wybór pism Stanisława Leszczyńskiego Króla Polskiego, Warszawa 1828.
142. [1734] Nixdorff Joannes, Opuscula juridico-practica regnum Poloniae, terrasque Prussiae Regalis concernantia, Dantisci 1685.
143. [1751] Nowosielski Antoni, pseud. [Marcinkowski Antoni], Pamiętniki Kuratora Magazynów, Warszawa 1858.
144. [1769] Odrobornius Paulus, Reges Poloni a prima gentis origine usque ad Stephanum I brevis-sime descripti [...], Borussiae: druk. G. Osterbergeri, 1579.
145. [1782] Ojczyźniak [Trentowski Bronisław Ferdynand], Wizerunki duszy Narodowej s końca ostatniego szesnastolecia, przez ..., Paryż 1847.
146. [1792] Oleszczyński Antoni, Rozmaitości polskie. Varietes Polonaises, contenant une collection de tableaux tires des sujets les plus memorables [...], Paryż 1833.
147. [2776] [Opaliński Krzysztof], Satyry albo Przestrogi do naprawy Rządu y Obyczaiów w Polszcze należące, bm. 1652.
148. [1826] [Orzechowski Stanisław, Orichovius], Stanislai Orichovii Fidei Catholicae Confessio, Petricoviae in Synodo a.D. 1552 ed., a.D. 1561 [...] Synodo pro dignitate sacerdotati oratio, przedm. J. Górskiego, t.: 1-2 w 1 vol., Coloniae: druk. A. Birckmanni, 1563.
149. [1827] [Orzechowski Stanisław, Orichovius], Annales Stanislai Orichovii, Adiunximus vitam Petri Kmitae, Dobromili: druk. Szeligi, 1611.
150. [1832] Orzechowski Stanisław, Quincunx to jest Wzor Korony Polskiej, na Cynku wystawióny [...], Warszawa 1564.
151. [1833] Orzechowski Stanisław, Annales Stanislai Orichovi [...] l Kroniki [...], przekł. z łac. Z. A. Nałęcz, Kraków: wyd. F.J. Herburt, 1767.
152. [1835] Orzechowski Stanisław, Policya Królestwa Polskiego na kształt Aristotelesowych Polityk wypisana i na świat dla dobra publicznego trzema księgarni wydana, przedm. i wyd. hr. A. Działyńskiego, Poznali 1859.
153. 1856] Ostrowski Józef Bolesław, Adam-George Prince Czartoryski. Fragment de l’histoire de Pologne au 19e siecle, Paris 1845.
154. [1899] Paprocki Bartłomiej, Gniazdo Cnoty, zkąd Herby Rycerstwa sławnego Krolestwa Polskiego, Wielkiego Ksiestwa Litewskiego, Ruskiego, Pruskiego, Mazowieckiego, Zmudzkiego, y inszych Państw do tego Krolestwá należących Książąt, y Panów, początek swoy máją, Kraków: druk. A. Piotrowczyka, 1578.
155. [1944] Petreius Peer de Erlesunda, Regni Muschovitici Sciographia. Thet ar: Eenwiss och egenteligh Beskriffning um Rydzland [...], 6 części w 1 vol., Stockholm 1615.
156. [1961] Pieśni ludu Biało-Chorwatów, Mazurów i Rusi z nad Bugu, z dołączeniem odpowiednich pieśni ruskich, serbskich, czeskich, słowiańskich, zebrał K.W. Wójcicki, wydał J. Kaczanowski, 2 vol., Warszawa 1836.
157. [1777] Platonowicz Ogarev Nikolai, Essai sur la Situation Russe. Lettres a un Anglais, Londres 1862.
158. [2053] Potocki Wacław, Poczet herbów szlachty Korony Polskiej y Wielkiego Xięstwa Litewskiego [...], Kraków 1696.
159. [2072] Prawo polityczne i cywilne Korony Polskiey y Wielkiego Xięztwa litewskiego, to jest Nowy zbior praw oboyga narodow od roku 1347 aż do teraźniejszych czasów, wyd. A. Trębicki, 2 vol., Warszawa 1789-1791.
160. [2143] [Raczyński Edward, hr.], Pamiętniki do Historyi Stefana [Batorego] Króla polskiego [...], wyd. przez ..., Warszawa 1830.
161. [2144] [Raczyński Edward, hr.], Wyprawa Generała Jana Henryka Dąbrowskiego do Wielkiej Polski w roku 1794, przez niego samego opisana [...], z niem. przeł. i wydał ..., Poznań 1839.
162. [2151] Raczyński Edward, hr., Bericht uber den Ausbau der Grab-Capelle Mieczyslaw’s I. und Boleslaw’s des Tapferen zu Posen [...], wstęp K. lu. Raczyńskiej, Posen 1845.
163. [2185] Rej Mikołaj, Zwierzyniec, w którym rozmaitych stanow, ludzi, zwierząt y ptakow, kształty, przypadki y obyczaje są właśnie opisane [...], Kraków 1562.
164. [2198] Reponse a l’Expose des Droits de sa Majeste le Roi de la Prusse sur le duché de Pomérelie et sur plusieurs autres Districts du Royaurne de Pologne [...], tłum. z j. pol., [Warszawa ?] 1773.
165. [2220] Rogalski Leon, Dzieje Krzyżaków oraz ich stosunki z Polską, Litwą i Prussami [...], 2 vol., Warszawa 1846.
166. [2242] Rozwagi o Krolach Polskich, Bezkrólewiach, Elekcyach i Sukcessyi Tronu [...], Warszawa 1790.
167. [2243] Różycki Karol, Powstanie na Wołyniu [...] 1831 roku, Bourges 1831-1832.
168. [2245] Rucki Władysław Józef, Bem w Siedmiogrodzie i w Banacie. Z pamiętników ..., Lwów 1862.
169. [2300] Šafarik Paweł Josef, Űber den Ursprung und die Heirnath des Glagolitisrnus [...] Mit einer Schrifttafel, Praga 1858.
170. [1011] [Salute du Bartas G., de] Judith. [wiersz], wyd. 2, Baranów: druk. A. Piotrowczyka, 1629.
171. [2325] [Sapieha Jan Fryderyk, hr.] Sapieha et Koden, Comte, Monumenta antiquitatum Maria-narum [...], Warszawa 1721.
172. [2332] [Sarnicki Stanisław] Sarnicius, Statuta y Metryka Przywilejów Koronnych Językiem polskim spisane y porządkiem [...] przyrodzonym zebrane, Kraków: druk. Łazarzowa, 1594.
173. [2365] Schróder Constantius von Treven, Actus [...] abdicationis et resignationis [...] Joannis Casimiri Poloniae et Sueciae Regis [...] celebratus [...] Varsaviae [...] 16 septemb. 1668, [tekst w j. łac. i niem.], Warszawa 1668.
174. [2396] Siarczyński Franciszek, Geografia czyli opisanie naturalne, historyczne y polityczne kraiów i narodów w czterech częściach świata zawierających się [...], Warszawa 1790-1794.
175. [1949] Siarczyński Franciszek, Obraz wieku Panowania Zygmunta III, Króla Polskiego [...], Lwów 1828.
176. [2399] Sielanki Polski z różnych Autorów zebrane [...], wyd. 3, Warszawa: druk. Księży Pijarów, 1778.
177. [2430] [Skarga Piotr, Skarga Petrus], Scargae Petri Pro Sacratissima Eucharistia contra Hae-resim Zwinglianam, libri tres, Wilno: druk. Ch. Radiulili Ducis in Olica, 1576.
178. [2537] Sprawa więźniów Poznańskich [...] przed sądem Berlińskim w pierwszej instancji, Paryż 1848.
179. [2539] Stablewski Erazm, Mowy Seymowe, Berlin 1854.
180. [2553] Stanislaus I [Leszczyński], król, The True and Cogent Reasons, that Induced the Confederated Poles to Disapprove the Pretended Election of Stanislas Lescinski [...], Londyn 1734.
181. [2563] [Starowolski Szymon, Starovolscius Simon] Starovolscii Simonides, Polonia, Kolonia 1632.
182. [2581] Statuta prawa y Constitucie Koronne Łacińskie y Polskie, z Statutów Laskiego y Herborta y z Constituciy Koronnych [...]. Przywileje Koronne, ktoremi się potwierdzáją Prawa wszystkie pospoplite y ossobne, zebrane przez J. Januszowskiego, Kraków: druk. Łazarzowa, 1600, t.: 1-2 w 1 vol..
183. 183 [2616] Świderski Jędrzej, Jozefada w sześciu pieniach nad zgonem śp. Xiążęcia Józefa Poniatowskiego, Warszawa 1818.
184. [2635] Syrokomla Władysław [Ludwik Kondratowicz], Królewscy Lutniści, Wilno 1857.
185. [2639] Syrokomla Władysław [Ludwik Kondratowicz], Dni Pokuty i Zmartwychwstania, Wilno 1858 [egzemplarz zaginiony].
186. [2640] Syrokomla Władysław [Ludwik Kondratowicz], Przyczynki do historyi domowej w Polsce, Wilno 1858.
187. [2641] Syrokomla Władysław [Ludwik Kondratowicz], Szkólne czasy. Nowe opowiadanie Jana Dęboroga, Wilno 1859.
188. [2642] Syrokomla Władysław [Ludwik Kondratowicz], Starosta Kopanicki więzień w Sonnenburgu. Ustęp z pierwszych lat panowania Augusta III, Wilno 1859.
189. [2645] Syrokomla Władysław [Ludwik Kondratowicz], Wrażenia pielgrzyma po swojej ziemi. Poemat [...], Wilno 1860.
190. [2649] Szajnocha Karol, Pierwsze odrodzenie się Polski. 1279-1333. Szkic historyczny, Lwów 1849.
191. [2688] [Tański Ignacy], Ignacego Tańskiego Wiersze i pisma różne. Dzieło pogrobowe, Warszawa 1808.
192. [1063] [Tomasz z Kempis] Kempis Th., De Imitatione Christi / O Naśladowaniu Pana Chrystusa, Tłum. P. Fabrycy, Kraków 1616; Augustyn św. bp, Mowy tajemne do Boga. Broń duchowa [...], tłum. P. Tryzny, Kraków 1629, 1 vol.
193. [1744] Tragus Anselmus, Querela de miserrima Livoniensium clade, ad magnif. D. Petrum Miskowski Gnesnensem. Item praecatio contra Moschos per eundem. Regiomonti Borussiae, [Königsberg 1562 ?], Petropoli 1862.
194. [2775] Twardowski Kasper, Pochodnia Miłości Bozey, z piącią strzał ognistych, Kraków: druk. W. Piątkowskiego, 1628.
195. [2741] T. Z. P. [brak danych do zrekonstruowania druku].
196. [2887] Warszycki W, Imion w herbownych z urodzenia szlachetnego [...] Summariusz [...], Gdańsk 1782.
197. [1519] [Weryha-Darowski], Pan Samuel Maszkiewicz (z pamiętników jego spisane 1595-1620), przez ..., Bruksela 1863.
198. [2899] Węgierski Wojciech, Kronika Zboru Ewangelickiego Krakowskiego, wyd. J. S. Bandtkie, Kraków 1817.
199. [2931] Wiesiołowski Krzysztof, Pismo o niektórych nieprzyzwoitych wyrazach języka polskiego, Warszawa 1822.
200. [2962] Wójcicki Kazimierz Władysław, Biblioteka starożytna pisarzy polskich, wyd. 2, 6 vol., Warszawa 1854 .
201. [2963] Wójcicki Kazimierz Władysław, Dworek i Pałac. Powieść, t.: 1— 3 w 1 vol., Warszawa 1856.
202. [2964] Wójcicki Kazimierz Władysław, Mazowieckie powiastki, Warszawa 1858.
203. [2994] Wyrok Sądu Seymowego Królestwa Polskiego w sprawie naprzeciw. hr. Sołtykowi, Krzyżanowskiemu, Majewskiemu, Dembkowi, Zabłockiemu, Grzymale, Plichcie i hr. Załuskiemu o zbrodnię stanu obwinionym w roku 1828 wydany, Warszawa 1831.
204. [3031] [Zamoyski Andrzej], Zbiór Praw Sądowych na mocy Konstytucji roku 1776 przez [...] Andrzeja Zamoyskiego [...] ułożony y na Seym roku 1778 podany, Warszawa 1778.