Często bolesna była historia Polski i bolesne losy wielu Polaków. Przełomową epoką w historii Polski jest wiek XVIII i XIX. Po kolejnych rozbiorach Państwa Polskiego przez trzech zaborców, po krótkim okresie nadziei po rewolucji francuskiej i powstaniu Księstwa Warszawskiego (1807), tragiczny koniec Powstania Listopadowego (1830) powoduje deportację oraz zmusza do opuszczenia kraju wiele tysięcy Polaków. W Paryżu zbiera się emigracja, która przejdzie do historii jako Wielka. Ks. prałat Stanisław Jeż pisze o niej we wstępie do broszury Deus et Patria, opracowanej przez Annę Łucką i Pierre Falqueta, podkreślając że nie liczbą ale duchem pozostawiła cztery instytucje, które nie tylko przetrwały burze, trudności czasu, ale dziś funkcjonują, choć dzisiaj w nowej rzeczywistości na nowo muszą zdać egzamin dziejowy. Są nimi: Polska Misja Katolicka, Towarzystwo Historyczno-Literackie i Biblioteka Polska, Zakład Świętego Kazimierza i Szkoła Polska. Ci, którzy tworzyli te instytucje, ożywieni byli duchem patriotyzmu i wiary. Wartości te były fundamentem ich działalności. W większości spoczęli oni na cmentarzach Montmartre lub w Montmorency.

Do Montmorency, ok. 20 km na północ od Paryża, przyjeżdżają w XIX wieku żołnierze napoleońscy czy kościuszkowscy, generałowie czy dyplomaci polscy, by spędzić tu czas, z dala od zgiełku paryskiego. Od 1833 r. Montmorency staje się prawdziwą letnią siedzibą generała Karola Kniaziewicza — weterana Insurekcji Kościuszkowskiej, Legionów polskich we Włoszech, uczestnika wojny 1812 r. i przedstawiciela dyplomatycznego Powstania Listopadowego we Francji, oraz Juliana Ursyna Niemcewicza, pisarza i poety, publicysty i działacza politycznego. Do generała przyjeżdżają książę Adam Czartoryski, generał Władysław Zamoyski, Potoccy, Chopin, ponadto nowożeńcy — państwo Mickiewiczowie i wielu, wielu innych wygnańców polskich, by razem dzielić troski i radości wśród wzgórz pokrytych lasem, przypominających krajobraz polski.

W maju 1841 roku umiera w swoim paryskim mieszkaniu Julian Ursyn Niemcewicz. Po uroczystościach pogrzebowych w kościele Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (który już wtedy pełnił funkcje kościoła polskiego) zostaje pochowany, zgodnie z życzeniem, na cmentarzu Les Champeaux w Montmorency, jako pierwszy z Polaków. W niespełna rok później, w tę samą ostatnią wędrówkę wyrusza trumna ze zwłokami generała Kniaziewicza. Pogrzeb odbywa się z honorami wojskowymi, batalionem piechoty francuskiej, generałami polskimi francuskimi, przedstawicielami duchowieństwa i rządu.

W maju 1843 roku, z inicjatywy Wydziału Historycznego Towarzystwa Literackiego i ze składek emigrantów polskich zostają ufundowane dwa wieczyste nabożeństwa żałobne w Montmorency: jedno za duszę Juliana Niemcewicza i Karola Kniaziewicza, odprawiane w jednym roku —21 maja, a w drugim — 9 maja (tj. w rocznice ich zgonu), a drugie — „za dusze Polaków zmarłych na wygnaniu”. Od 1845 roku Wydział postanawia, że wszystkie nabożeństwa odprawiane będą w jednym dniu, 21 maja, jednocząc wszystkie intencje. Odtąd, rok rocznie (z wyjątkiem 1848 czy 1871 roku — z powodu wielkich trudności politycznych we Francji), w maju lub czerwcu, Towarzystwo Historyczno-Literackie urządza uroczyste nabożeństwo w kolegiacie Świętego Marcina w Montmorency oraz pielgrzymkę na miejscowy cmentarz Les Champeaux na groby polskie. Jest to jeden z obowiązków wpisany w statut tej instytucji.

Po śmierci tych dwóch znakomitych przedstawicieli Wielkiej Emigracji, liczba grobów wybitnych i najwybitniejszych przedstawicieli kolejnych pokoleń polskiej emigracji ciągle wzrasta. Spoczywają tu bohaterowie powstań narodowych, ludzie „pióra i szabli”, działacze różnych ugrupowań politycznych i towarzystw, przedstawiciele różnych zawodów, uczeni, dyplomaci, artyści, uczestnicy polskiego i francuskiego Ruchu Oporu. Istnieją tu groby zbiorowe, m. in. grób zwany „norwidowskim”, gdzie spoczywa czternastu ubogich polskich emigrantów z Cyprianem Norwidem na czele, grób Towarzystwa Historyczno-Literackiego, gdzie do niedawna znajdowała się urna z prochami gen. Kazimierza Sosnkowskiego, grobowiec Polskiej Misji Katolickiej, zgromadzenia zmartwychwstańców, sióstr franciszkanek i serafitek. A tym, którzy grobów nie mają, zamęczonym i zabitym w obozach niemieckich i sowieckich, deportowanym czy zesłanym, zamordowanym w Katyniu czy poległym w walce na frontach zachodnich poświęcono na cmentarzu tablice pamiątkowe, które stanowią tzw. Mauzoleum. Cmentarz w Montmorency posiada bardzo liczne groby polskie ludzi, którzy gorąco czuli się Polakami, dlatego istotnie stanowi on cząstkę Ojczyzny i możemy nazwać go bez przesady „Panteonem polskiej emigracji”.

Tradycja dorocznych pielgrzymek do Montmorency podtrzymywana jest od 150 lat przez stowarzyszenia polskie na emigracji. W roku 1934 pielgrzymkę uświetnił swą obecnością prymas Polski ks. kardynał August Hlond.

W 1990 roku, z okazji 50-tej rocznicy mordu w Katyniu Stanisław Lucki, prezes Towarzystwa Opieki nad Polskimi Zabytkami i Grobami Historycznymi we Francji złożył garstkę ziemi z mogił Katyńskich pod poświęconą ofiarom tablicą. Pielgrzymka zgromadziła rekordową liczbę uczestników - ok. 500 osób.

W 1991 roku obchodziliśmy 200-lecie Konstytucji 3 Maja, dlatego pielgrzymka była wędrówką do źródeł naszych wartości kulturowych, narodowych i duchowych, podziękowaniem za wolność naszej Ojczyzny i prośbą o nowe siły dla naszego narodu.

W 1992 roku, po raz pierwszy od wojny, wziął udział w pielgrzymce ambasador Rzeczypospolitej, Jerzy Łukaszewski.

W tym roku, 16 maja, już po raz 150-ty Polacy i przyjaciele Polski uczestniczyli w tradycyjnej pielgrzymce, by starym zwyczajem uczcić pamięć naszych Ojców i Dziadów.

Okolicznościowa tablica pamiątkowa w Montmorency została odsłonięta przez mera miasta, Alberta Magariana i ambasadora R.P. Jerzego Łukaszewskiego w obecności wielu osobistości i ok. 150 pielgrzymów. Uroczystej Mszy Świętej koncelebrowanej przewodniczył ks. prałat Stanisław Jeż, rektor Polskiej Misji Katolickiej we Francji w asyście sześciu księży. Ks. prałat Witold Kiedrowski wygłosił piękne patriotyczne kazanie. Podkreślił, że naród polski, mimo wielu cierpień zawsze pozostawał wierny swojej kulturze i wierze. Dewiza „Bóg i Ojczyzna” odzwierciedlała najwymowniej ducha, który zawsze ożywiał Polskę. Wolność narodu i wolność religii były zawsze najcenniejszymi wartościami dla Polaków. Wybór ks. kardynała Karola Wojtyły na Papieża był jakby znakiem, że wiara polska ciągle żyje. Upadek komunizmu pozwolił Polsce odzyskać wolność i niepodległość. Po Mszy Świętej i złożeniu kwiatów na grobach zasłużonych Polaków na cmentarzu Les Champeaux i po spotkaniu w domu u księży Pallotynów, uroczystości zakończyły się w kolegiacie Świętego Marcina pięknym koncertem zorganizowanym przez władze miasta Montmorency.

Bohaterom i Polakom spoczywającym w Montmorency, ich przelanej krwi, niezłomnej woli, niezachwianej wierze i miłości do Ojczyzny zawdzięczamy to, że dziś jesteśmy narodem wolnym. „Ojczyste groby, wy życia pełne mogiły (pisała Maria Konopnicka), Wy nie ołtarzem próżnej żałoby, lecz twierdzą siły.”

Ale dziś mamy nowe, inne obowiązki wobec Polski.

„Pozostaje nam ratować duszę Polski; Pozostaje chronić życie i wolność tej duszy (...) poprzez solidarność między rozproszonymi członkami naszej rodziny.”

(A. P. Chauvin, oratorianin)