Tegoroczne, czterdzieste spotkanie członków Stałej Konferencji Muzeów, Archiwów i Bibliotek Polskich na Zachodzie w Bibliotece Polskiej w Paryżu łą­czyło się ze 180. rocznicą utworzenia tej instytucji przez Wielką Emigrację z 1831 roku i jej francuskich oraz międzynarodowych przyjaciół. Uczestnicy Stałej Kon­ferencji mieli okazję zwiedzić Bibliotekę oraz znajdujące się w gmachu przy 6, quai d'Orléans trzy muzea: Adama Mickiewicza, Fryderyka Chopina i Bole­sława Biegasa, oraz trzy sale mieszczące wystawy czasowe. Zainteresowani zbio­rami archiwalnymi mogli zapoznać się z naszym zasobem liczącym 500 metrów bieżących archiwaliów przechowywanych na ruchomych regałach. Wśród niech znajdują się akta państwowe i inne unikalne dokumenty dotyczące historii Pol­ski oraz polskiej emigracji. Nasze zbiory archiwalne zostały wpisane w 2013 roku na Międzynarodową Listę Programu UNESCO Pamięć Świata.

Wielu dostojnych gości z Polski zaszczyciło swoją obecnością naszą konfe­rencję: Ambasador RP w Paryżu prof. Tomasz Młynarski, Wicemarszałek Senatu prof. Michał Seweryński, Sekretarz Stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego Jarosław Sellin, prezes Instytutu Pamięci Narodowej dr Jarosław Szarek, Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych dr Wojciech Woźniak, dy­rektor Narodowego Instytutu Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą POLONIKA Dorota Janiszewska-Jakubiak.

W swoich przemówieniach wyrażali uznanie oraz wolę współpracy i pomocy ze strony instytucji polskich. Wicemarszałek Michał Seweryński przypomniał, w bardzo serdecznych słowach, zasługi instytucji zrzeszonych w Stałej Konfe­rencji i podkreślił wolę Senatu RP, aby im pomóc. Przypomniał też, że Senat przeprowadził we współpracy z Sejmem RP nowelizację ustawy pozwalającej Ministerstwu Kultury i Dziedzictwa Narodowego na przyznanie pomocy stowa­rzyszeniom zajmującym się kulturą, historią oraz ochroną dziedzictwa Polski poza granicami kraju. Minister Jarosław Sellin podkreślił także wolę Minister­stwa, by w oparciu o znowelizowaną ustawę zawierać osobne umowy z instytu­cjami, które sobie tego życzą i które tego potrzebują, zaczynając od umowy z Towarzystwem Historyczno-Literackim o funkcjonowaniu i utrzymywaniu Biblioteki Polskiej w Paryżu. Rozmowy między Towarzystwem Historyczno-Literackim i Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego dotyczące Biblio­teki Polskiej w Paryżu trwają już ponad cztery lata.

Uczestnicy konferencji zostali zaproszeni przez Ambasadora Tomasza Mły­narskiego na przyjęcie do wspaniałego gmachu Ambasady Polskiej mieszczącego się w pałacu Sagan, który według ogólnej opinii jest najpiękniejszą ambasadą w Paryżu. Po zakończeniu formalnych sesji, uczestnicy mogli wziąć udział w uroczystej mszy świętej celebrowanej przez rektora Polskiej Misji Katolickiej we Francji księdza Bogusława Brzysia w kościele St. Louis en l'lle, gdzie znajduje się kaplica poświęcona błogosławionemu Augustowi Czartoryskiemu, wnukowi księcia Adama Jerzego Czartoryskiego, pierwszego prezesa THL.

W piątek 31 sierpnia, wielu uczestników konferencji skorzystało ze zorgani­zowanej specjalnie wycieczki do Zamku Montrésor, który jest członkiem Stałej Konferencji, był siedzibą rodu Branickich, a obecnie Reyów. Goście zostali tam serdecznie przyjęci przez panią Marię Rey i jej rodzinę, zapoznając się ze zbio­rami gromadzonymi w Zamku od XIX w.

W niniejszym tomie czytelnik znajdzie referaty wygłoszone na sesjach otwartych czterdziestego posiedzenia Stałej Konferencji. Wszystkie nawiązują do idei Polski wolnej, niepodległej, suwerennej, wpisując się w obchody 100-le­cia odzyskania niepodległości.

Trzy referaty przedstawiają rolę emigracji polskiej i ewentualnie jej przyja­ciół lokalnych na rzecz odrodzenia wolności Rzeczpospolitej sto lat temu. Refe­rat pani Heleny Misterki przypomina nam o ważnym i wielkim wysiłku Polonii amerykańskiej na rzecz wolności Polski i obrony tej wolności w 1919 i 192o roku. Pan Zdzisław Derwiński opisuje zupełnie nieznany i skromny, ale wzruszający epizod z pierwszej wojny światowej dotyczący Polaków w Australii. Pani prof. Kry­styna Jaworska zapoznaje nas z mało znaną, ale przecież ważną kontrybucją Pola­ków we Włoszech i ich włoskich przyjaciół na rzecz odzyskania niepodległości Polski w czasie pierwszej wojny światowej. Wtedy wielu Polaków, byłych żołnie­rzy austriackich internowanych we Włoszech, zostało zwerbowanych do odro­dzonej polskiej armii.

Cztery referaty opisują wspaniałych Polaków i ich zasługi dla odzyskania przez Polskę wolności, suwerenności, sto lat temu, ale także wcześniej i później. Ksiądz Andrzej Dobrzyński przedstawia rolę nauczania wielkiego Polaka, wiel­kiego Papieża Jana Pawła 11 dotyczącej idei wolności, suwerenności, społeczeń­stwa, które wyrażają się w kulturze narodu. Pan Jan Konopka przypomina nam dwóch znamienitych Polaków: Kościuszkę i Paderewskiego oraz ich działania na rzecz wolności, niepodległości Polski. Pan Teofil Lachowicz przedstawia nam historię zapomnianego, a przecież tak oddanego, tak ważnego, działacza Polonii amerykańskiej na rzecz odrodzenia wolnej Polski - kapitana Józefa Sierocińskiego, który był między innymi adiutantem generała Hallera. Pan prof. Zdzisław Pietrzyk i Pani Aleksandra Cieślar przedstawili zasłużoną dla Polski postać Eu­geniusza Romera, znakomitego kartografa, który odegrał istotną rolę w kształtowaniu granic Polski po pierwszej wojnie światowej.

Dwa referaty ukazują ważne dla Polski instytucje działające poza Krajem. C. Pier­re Zaleski przedstawił historię jednej z najstarszych, spośród istniejących, polskiej instytucji emigracyjnej we Francji - Towarzystwa Historyczno-Literackiego i Biblio­teki Polskiej w Paryżu, którą THL stworzyło i którą się opiekuje. W XIX wieku tu biło serce wolnej Polski, a w drugiej połowie XX wieku tradycja Polski wolnej, suwerennej była starannie pielęgnowana. Referat przypomina też wiele postaci znanych lub mniej znanych, którym zawdzięczamy długoletnie istnienie tego polskiego kulturalnego ośrodka. Pani Iwona Korga opisała materiały do dziejów Legionów znajdujące się w zbiorach Instytutu Piłsudskiego w Ameryce, którego jest dyrektorem. Historia Legionów, tej organizacji tak podstawowej dla walki o odrodzenie Polski - niektórzy twierdzą, że bez Legionów nie byłoby Polski wolnej w 1918 roku, jest bardzo ważna, ale też skomplikowana. Instytut Piłsudskiego w Ameryce posiada dokumenty cenne i unikalne, które pozwalają zrozumieć rolę Legionów i niektórych ważnych członków tej organizacji. Wreszcie Pan István Balázs przedstawił ciekawy referat dotyczący re­akcji prasy węgierskiej na odrodzenie Polski, zaś ks. Robert Czarnowski z Polskiej Misji Katolickiej we Francji omówił rolę duszpasterstwa polskiego we Francji w pod­trzymywaniu tożsamości narodowej w latach 1918-1939.

Chciałbym podziękować wszystkim autorom referatów, a także dostojnym gościom z Polski. Naturalnie jestem też bardzo wdzięczny Ministerstwu Kultury i Dziedzictwa Narodowego za dofinansowanie konferencji, co stało się możliwe dzięki współpracy z warszawskim Towarzystwem Przyjaciół Biblioteki Polskiej w Paryżu.

Dziękuję też Narodowemu Instytutowi Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą POLONIKA, a w szczególności pani Pani Dyrektor Dorocie Janiszewskiej-Jakubiak za publikację tego tomu, utrwalającego dorobek i pamięć o naszej konferencji.

C. Pierre Zaleski
Prezes Towarzystwa Historyczno-Literackiego w Paryżu
dyrektor Biblioteki Polskiej w Paryżu